شۆڕش شاواز : ئه‌ى سه‌ده ناوى نانه سه‌ده‌ى دیموکراسى، ئمجا له ئه‌ى سه‌ده چه‌ن قه‌یران(کائوتیک) گه‌ورا ئه‌را دونیا وه گێشتى هاتیه‌سه دى، له ئه‌و قه‌یرانه‌یله، یه‌کێگێان قه‌یران پێناسه‌س. پێناسه ئه‌ڵـگه‌ردیانێگ یا نووڕسن وه‌رو پشت و سه‌یل تاریخ کردنێگه ئه‌را هه‌ر ئایمێ له دونیا ئمڕوو ک تواێ بزانى کى بویه‌و له کوو هاتگه‌و وه کوو تواێ بچووت وه پشت به‌یده کووه‌و، هویره‌یلێ وه ڕه‌نگه‌یل جوورواجوور له ناو هه‌ر وڵات و جه‌مگاى دوینیه‌د. وه‌ل پێشکه‌فتن ته‌کنۆلۆژیا ک نه وڵات ناسێ و نه مه‌رز ئه‌را خوه‌ى دیارى کردگه، ژیانى ماشینى و مکانیکى ئه‌را ئایه‌میزاى درس کرد. ئه‌ى ژیانه ئایه‌میه‌ل شه‌که‌ت که‌ید و مه‌جبووریان که‌یدن ک له خوه‌یان هویر بکه‌نه‌و. له وڵاته‌یل پێشکه‌فتگ(خوه‌رئاوا) ئه‌ى قه‌یرانه فره‌تر وه چه‌و تیه‌دن، چوین له ئه‌وره ژیان رووژانه به‌ش کردنه و دویز یا هاوسه‌نگن له کارکردن و داکاسیانێان و خه‌فتنێان چوى عه‌قره‌به‌ێ ساعه‌ته‌ێ مینن. له ئه‌و وڵاته‌یله هات وچوو قه‌ومى ودووسى فه‌ره که‌مه. له ناو ماڵێ ک چه‌ن نه‌فه‌ر وه‌ل یه‌کا ژیان کهن وه‌ختى نووڕیده پیان چمانێ وه‌زوور له یه‌ى ماڵ جى گرتنه و له روى ئجباره‌و یه‌ک تره‌کى ته‌حه‌مۆل کهن. له مهرو موحه‌به‌ت خالین و دچار نه‌خوشیه‌ل ده‌روینى و هویرى(سایکۆلۆژى) هاتنه. ئه‌ى قه‌یرانه تا جیى ره‌سیه ک نیه‌تویه‌نن چاره‌ى بکه‌ن، وه‌ختێ خاس به‌راورد گریدن ئه‌ى پێناسه کارت یا چێشتى مکانیکى نیه ک له روى فۆرمى بووت به‌ڵکوو یه‌ى پێناسه‌ى ئنسانیه ک گوم بویه و قیه‌مت خوه‌ى له ده‌س داگه. ئینگه وه‌ختێ چه‌و له داورین وڵاته‌یل تره‌ک که‌یم ک کۆنالیزه یا (موسته‌عمه‌ره)ى خوه‌رئاوا بوینه خاس تره‌ک زانیم ئه‌وانه ک وه ناو که‌شف و ناسین شوونه‌وار و توژینه‌و(ته‌حقیق) ئاسار ئارکۆلوژى هاتنه‌سه ناو ئه‌ى وڵاته‌یله ک له گێشتیان وه‌ر چه‌و تر خوه‌رهه‌ڵات ناوڕاسه ک وه شایه‌تى تاریخ ناوه‌ند(مه‌رکه‌ز) ته‌مدن یا شارستانیه‌ت بویه، ئمجا خاستر ئه‌رامان ئاشکار بووت ئه‌ى ده‌س درێژیه وه شوونه‌یل کۆینه(باستانى) له روى هساو و کتاوه‌و بویه. چمان خاس هساوێ کردنه رووژێ گرفتار ئه‌ى جوور کاره‌ساتى بوون و زانایه‌ل سیاسى و جه‌مگاناسییان(سوسیولوژیست) رووشنهویره‌گانێان ئه‌را ئه‌ى جووره کاریگیش پرووژه داشتنه!؟. ئه‌وه ک دیاره خوه‌رئاوا تاریخێ فه‌رهه‌نگى له خوه‌ى نه‌یرێد ک پشتێ وه پێ قورس بووت، ئه‌وه‌گ له لێیان دیاره هه خاره‌ته‌و بڕ و و تاڵانه و ده‌س دریژ کردنه له ئنگڵاساکسونیان بگره تا ... به‌ربه‌ریه‌ت جوور وارن له لێیان واریه ره‌سینه‌سه هه‌ر جیى خه‌راو و خاپوورێ کردنه، له دزى فه‌رهه‌نگى تا بردن مسواره‌یله (یا ئه‌و چشته‌یله ک له مس دروس کریانه) وه ناو توژینه‌وه(تحقیق). ئه‌را یه ئویشیم؟ ئه‌گه‌ر ته‌ماشا بکه‌یم خاس دیاره ئاسه‌واره‌یل(ئانتیک) ک وه ناو بووه‌ن له سه‌رى تووژینه‌وه بکه‌ن ته‌مام مۆزه‌خانه‌یلیان هه له مۆزه‌خانه‌ى مترۆپۆلیته‌ن ئه‌مریکا بگره تا لوور فرانگسه تا مۆزه‌خانه‌یل شه‌خسى ئنگلیز گرتیه‌سه‌وه‌ر، یانه خاس دیاره ئه‌را چه‌ن و ئه‌را چه‌یان بویه؟ دیاره تووان تاریخ ئه‌را دویارووژیان درس بکه‌ن تا نه‌وه‌یل ئایه‌نده‌یان وه پیه‌و شاقزى بکه‌ن وه له ئه‌ى قه‌یران نجاى (قورتاربوین) پیاى بکه‌ن و قه‌یران پێناسه دى نه‌ێاشتوون، وه وه‌ی جوره پیان بویشن به‌له‌ێ یه ئیمه بویم تاریخ ئنسانیت وه‌رق دایمنه‌و شارستانى ئاوا کردیمه‌و وه ئایمه‌یل خوه‌رهه‌ڵات ناوڕاس بویشن به‌ربه‌ر، وه‌ڵا ناو خوه‌یان بووڕنه ملیانا!.
له خوه‌رئاوا (ک وه سه‌د ئاخه‌و له ڵاى برێ له ئایه‌مه‌یل خوه‌رهه‌ڵات ناوڕاسه‌و چوى قوڵـه چه‌و له ئایه‌مه‌یله و وڵات خوه‌رئاوا کهن)، کێشه(مه‌سئه‌له) فه‌ره گه‌ورا تر له‌وه‌سه ک یانه فکر له لى نه‌کریه‌ده‌و. له خوه‌رئاوا ئایه‌م ره‌سیه‌سه ئه‌و جیه نه قیمه‌ت دێرێد و نه هورمه‌تى ئه‌راى مه‌نیه. ئه‌گه‌ر ته‌ماشاى له ئایه‌مه‌یل خوه‌رئاوا بکه‌یم له جى ئایه‌م ماشین یا رۆبۆتێ دوینى، نه ئحساس مه‌نیه نه جووش و خرووشێ، چمانى ره‌سینه‌سه ئاخر زه‌مان. گه‌وراترین ئامار خوه‌ى کوشتن و ته‌نیاى مردن له بێکه‌سى له ناوێان بێداد که‌ید. ئایه‌م له ناو ئه‌و جه‌مگا ئحساس جه‌مبوین نیکه‌یدو خوه‌ى گیشت چشتیگه، ئه‌را یه‌سه هه‌ر جووره نه‌خوه‌شى و بیماریگ له باوه‌ت ده‌روینیه‌و دچار بوودن. ته‌ک ته‌کیان جوى که‌سیگ پیان هاتیه ک له بان کویه‌ى به‌رزێ ده‌س بنه‌یده پیه‌و و بخه‌یده‌یه‌و خوار و ئه‌و ئایه‌مه له ته‌قڵاێ گیان ده‌س بکوتێ بنجگێ چێشتى بایه‌ده ده‌سێ به‌ڵکوو نجاێ پێاى بکه‌ید!. ئینگه ئه‌را له‌ى وانه؟ ئه‌را یه ک چێشتێ نه‌ێرن پشت وه پێ بووه‌سن نه تاریخ رووشنێ نه فه‌رهه‌نگ گه‌ورا و وه قووه‌تێ ک له پیشینه‌یلیان ئه‌رایان وه جى هێشتوین، هه‌رچى دێرن به‌ربه‌ریه‌تیه‌و کوشت و کوشتاره. ئه‌را یه‌گ ئه‌ى چێشته‌یلیانه گه‌نه‌و شار بکه‌ن په‌نا بردنه شوونه‌یل تاریخى له خوه‌رهه‌ڵات ناوڕاس وه ناو ئارکۆلۆژیناسییه‌و ته‌مامىخاره‌ت کردن. ئه‌وان ئه‌و چێشته ک نه‌یاشتن له شوون گه‌ردین و پێاى کردن و خاس زانسن جى ک بایه پێشت به‌نه پیه‌و ها کوو و چوین سوین پێشت خویان قایم بکه‌ن له‌یوایش دێرن کێشه‌ى پێناسه‌ى خوه‌یان چاره کهن. ئیمه کورده‌یل ک بێجگه قه‌یران پێناسه کێشه‌ى ناسنامه دێریم ئینگه ئیمه وه ئه‌ى باسه‌و ک کردیم ئمجا له کوو بگه‌ردیم شوون رى پیا کردن چاره‌ێ و چه بکه‌یم؟
ئیمه له سه‌رده‌م گه‌نێگیم و وه‌ختمانیش نه‌مه‌نیه هیمان له ناو ئیمه که‌سه‌یل هه‌ن ک تویه‌نیم بویشیمن که‌میش نیین له خوه‌رئاوا گه‌نتر وه‌سه‌ریان هاتیه و وه‌یلانن و حس وه پێ نه‌کردنه هایمنه چ وه‌زع و هالێ. ئیمه له سه‌ده‌ێل گوزه‌یشته 19 و20 وه هه‌ر ده‌لیلى ک بایه له جى خوه‌ى باس بکریه‌د نه‌تویه‌نسیم بنه‌واێ ئه‌را خه‌ومان ئاوا بکه‌یم ئمجا پا نایمنه ناو سه‌ده‌ى 21، کورد هێمان کێشه‌ى نه‌ته‌وه‌یى و ناسنامه‌ى خوه‌ى چاره نه‌کردوى، کێشه‌ى پێناسه‌یش هاته‌و بانى. ئینگه ئه‌ى پێناسه له چه‌ن لاوه‌و ریش کورد گرتیه له تاکه که‌س تا جه‌ماوه‌ر له سیاسه‌ت تا ئابوورى یا ئیقتسادو... راسه ئیمه نیمه حه‌قێ له عیراق وه ده‌س هاوردیمه وه‌لى هیمان کیشه ها سه‌ر جى خوه‌ێ وه چوین ته‌ماشا کردن له کێشه‌ى کورد نه ته‌مامى سیاسیه نه لاى ئنسانى یا ئومانیستانه‌ێ وه قووه‌ته، زێایتر له باوه‌ت ئاسایشى(ئه‌منى)ه‌و چه‌و له لێ کریه‌د. ئمجا هه‌رچه‌نى وه‌خت بکۆشیم خوه‌مان وه‌ره‌و نابووتى به‌یمن. ئیمه له ئاست دونیا وه گێشتى بایه‌د بویمنه خاوه‌ن هه‌م پێناسه‌ى نه‌ته‌وه‌یى هه‌م پێناسه‌ێ فه‌رهنگى ئمجا که‌ى ره‌سیده ناسنامه‌ى کوردایه‌تى ئیمه ک ئه‌ى دو پێناسه فاکته‌رن ئه‌را ناسنامه‌مان. له ناو خوه‌مانیشه‌و بایه‌د له کائووس(حاله‌ت مه‌نین له نیمه‌ى رى) و دودڵـى پێناسه‌ى که‌سایه‌تى(شه‌خسیه‌ت) ده‌ر بایمن. ئه‌را ئنجامدان یانه لازمه تاریخمان بخوه‌نیم وه چه‌وه‌ڕى نه‌ویمن که‌سێ یا ده‌وڵه‌تێ پێناسه به‌ێده پیمان و، بزانیم ئیمه کورده‌یل یه‌کێ له داڵـگه پیره‌گانێ شارستانیم(تمدن) ک ته‌مه‌ن یا عومرمان وه دریژى تاریخه. ئایا بوودن مناڵ مناڵه‌یلـمان مه‌مگ بنه‌یده ده‌مه‌ممان؟. ئه‌گه‌ر خوه‌رئاوا گه‌ردین تا سوین بویننه‌و تا پشت به‌نه پیه‌و ئیمه خوو خاون ئه‌و سوینه‌یلیمه‌و خوه‌مان درسیان کردیمه. ئیسه وه یه‌ى خوه‌نینێ له سه‌ر رابردوومان(گوزه‌یشته‌مان) ئیهتمام به‌یمنه دو پێناسه ک ناوێان هاوردیم. پێناسه‌مان وه‌قووه‌ت بکه‌یم چه‌نێ پێناسه‌مان وه قووه‌ته‌و بوودن ئه‌وقه‌ره ناسینمان فه‌ره تره‌و بووت و له ئه‌ى قه‌یران دویره‌وتره‌و بویمن. یه‌یش بایه خاس بزانیم ئیمه کورد مه‌حکووم وه ئازادییم و رى نه‌جات تره‌ک نه‌یریم.
نویسنده: اسماعیل بیشکچی / ترجمه: شورش شهباز
اگر فردی متعلق به ملیتی حاکم باشد و بگوید: از مفاهیم دولت – ملت گذار کرده یا در تلاش خواهد بود گذار نماید، چیزی طبیعی و بامعنی است.
از این اظهاراتش چنین استنتاج خواهد شد که چنین فردی از حقوق ملی آن خلقهائی که تحت حاکمیت دولت – ملت خود می باشند، دفاع می نماید. برای مثال: اگر شخصی فرانسوی چنین سخنی را بیان دارد، بدین معناست با چنین موضعی بدین اشاره دارد که با فرانسه(دولت – ملت) متعلق به خودش مخالف است تا الجزایریان حق حاکمیت بر کشور خود را داشته باشند.
در دوره ی کونالیزم اگر شخصی فرانسوی از سیاستهای کونالیزاسیون دولت مطبوعش انتقاد می کرد و از الجزایریان برای رسیدن به حقوق ملی خود مبارزه می کنند، معنادار بود!.
اما، چنین روندی برای شخصی که متعلق به ملتی حق پایمال شده و زیردست که بگوید: از مفهوم ملت – دولت گذار نموده، صدق نمی کند.
زیرا این فرد تا کنون از سوی ملت – دولت حاکم، حقوقش به رسمیت شناخته نشده است. زبانش ممنوع، کشورش در زیرفشار و تحت اشغال است. سیاست امحاء ملی با شدت تمام در برابر ملتش پیاده می شود. آن مبارزه و تلاشی که برای رسیدن به حقوقش بعمل می آورد که بسیار موانع و مشکلات مواجه است. در چنین شرایطی، اگر فردی از ملتی زیردست بگوید: از دولت – ملت گذار کرده ام، بدین معناست: اهمیتی چندانی به حقوق بنیادی نداده یا اینکه از مبارزه برای رسیدن به چنین حقوقی منصرف شده است.
اگر فردی متعلق به ملتی حاکم، از مفهوم دولت – ملت گذار کند، هیچگونه تغییری در شاکله ی دولت – ملتش بوجود نخواهد آمد. دولتش نیز کمافی السابق با تمامی دوایرش به استقرار خود تداوم خواهد داد. ولی آن فردی که در برابر دولتی برای رسیدن به حقوق ملتی زیردست مبارزه می کند و اگر این فرد، ملتش از تمامی حقوق ملی و دمکراسی محروم شده باشد، هیچگونه تغییری در آن فشاری که به ملتش وارد می شود، ایجاد نمی گردد. این فرد دیگر برای آن مسائل دردسری برای خود ایجاد نمی کند و بدانها اهمیتی نخواهد داد. در حقیقت نیز خود را از آن مسائل پنهان می کند. در چنین شرایطی گذار از مفهوم دولت – ملت بمعنای افتادن در چاله ای است که دولت آنرا حفر کرده است.
رهبر حزب کارگران کورستان«عبدالله اجولان» مکرراً بیان میدارد: حزب کارگران کوردستان و حزب آشتی و دمکراسی، خواستار دولت مستقل نیستند و مشکلی با مرزها و پرچم ترکیه ندارند. آنان مداوماً بر مفهوم"میهنی مشترک" تأکید و می گویند: دولتی جدای از دولت ترکیه را نمی خواهند و مشکلی با مرزهای کنونی و با پرچم ترکیه ندارند و...
نخست وزیر ترکیه«رجب تیب اردوغان» در مورد مفهموم"یک دولت، یک کشور، یک پرچم، یک ملت و یک زبان" سخن می گوید. عبدالله اوجلان و حزب کارگران کوردستان و حزب آشتی و دمکراسی نیز با واژه هائی همچون: دولت دمکراتیک، کشور دمکرایتک، ملت دمکرایت، چنین مفاهیمی و اشتراکی را برجسته تر می کنند. آن مفهوم اشتراک خواهی که نخست وزیر مداوماً" یک ... یک ... یک ... یک ..." بدان اشاره می کند، از سوی اوجلان و حزب کارگران کوردستان و حزب آشتی و دمکراسی با گفتار:" دمکراتیک... دمکراتیک... دمکراتیک... دمکراتیک...، برجسته تر می شود.
سیزدهم جولای 2013، پلاتفورمی در جهت برقراری آشتی و آزادی برای اوجلان در شهر استانبول طی جلسه ای برگزار گردید. مبحث این جلسه مختص به نقش رهبران در مرحله ی مذاکرات و راه حل بود.
این جلسه از سوی نماینده ی کورد وابسته به حزب آشتی و دمکراتیک در پارلمان ترکیه«امینه آینا» و وکیل دادگستری«ارن کسکین» برگزار شد. در این جلسه، با نام"گذار بدون راه حل مبارزه ی آزادیخواهی کورد" را تقدیم و تلاش نمودم از مفاهیم مطرح شده ی اوجلان و حزب کارگران کوردستان و حزب آشتی و دمکراتیک انتقاد بعمل آورم.
نیروهای امنیتی ترکیه با زره پوش پرچم برافراشته به روستاها میروند و تک به تک خانه ها را ویران و بعد از آن به آتش می کشند... روستا نیز به ویرانه ای تبدیل می شود. هر فردی در مسیر آنان قرار گیرد را دستگیر و با چوب و چماق او را به مقرهای نظامی میبرند. دستگیرشدگان شکنجه می شوند. برخی از آنان در زیر شکنجه جان میدهند. برخی ربوده و سربه نیست می شوند. اگر در چنین شرایطی به دولتی مستقل برای خود فکر نکنید، مشخص است که معایب و نواقصی وجود دارد.
آن گروه ویژه ای که با زره پوش آمده اند و انگشترهائی مزین به پرچم ترکیه بر دست دارند و کمربندهایشان شعار و ایمای پرچم دولت ترکیه برآن نقشه بسته است، اگر در چنین شرایطی، هیچ مشکلی با پرچم آنان نداشته باشید، مشخص خواهد کرد که نواقصی وجود دارد.
به سبب رویدادهای سوریه که نزدیک به دوسال است ادامه دارند، نام سه دولت بطور وفور در رسانه ها دیده و شنیده می شود. این سه دولتی که همراه با هم نام آنان ذکر می شود ترکیه و عربستان سعودی و قطر است. این سه دولت برای سقوط کردن رژیم بشار اسد تمام توان خود را بکار انداخته و سلاح و مهمات به ارتش آزاد و اخوان المسلیمن و القاعده میدهند.
این سه دولت همزمان قصد دارند تا آن منطقه ی اتونومی را که کوردها در شمال سوریه یعنی در خاک و کوردستان خود ایجاد کرده اند به رسمیت نشناسند و این چنین دست آوردی را از میان بردارند. این چنین روندی اثبات می کند که این دولتها می خواهند تصمیم نهائی را نسبت به آینده ی کورد اتخاذ نمایند.
آمار جمعیت کورد در خاورمیانه بیش از چهل میلیون تن است. براساس خبری که در رسانه های ترکیه ماه قبل منتشر شد، بیان داشته شد: عبدالله اوجلان نقشه راهی را برای پنجاه میلیون کورد تدارک دیده است. با چنین خبری، جمعیت کورد بیش از پنجاه میلیون تن است. ولی در سطح بین المللی دارای استاتویی به رسمیت شناخته ی کوچک نیز نیستند(البته باید بطوری جداگانه در مورد اقلیم کوردستان در جنوب کوردستان بحث نمود).
قطر کشوری عربی است که جمعیت ساکنان آن سیصدهزار نفر می باشد. قطر یکی از بیست و دو عضو کشورهای اتحادیه ی عرب و یکی از پنجاه و پنج کشور عضو کنفرانس شورای اسلامی و یکی از یکصدو نود و سه کشورهای عضو سازمان ملل است. ولی در مقابل و در سطح بین المللی نام کورد تنها فقط همراه با واژه ی"ترور" استعمال می گردد. ترور را نابود و سرکوب می کنیم"، ما مخالف با اعمال تروریستی کورد هستیم" و ...
قطری سیصدهزار نفری می خواهد در مورد آینده بیش از پنجاه میلیون کورد تصمیم بگیرد و حرف آخر را بزند. این نیز اثبات می کند که سیستم بین المللی تا چه اندازه آنتی کورد است!.
همزمان نیز روانداشتن سیستم بین المللی در برابر کورد را نیز نشان میدهد. اگر شماها بگوئید:"من دولت ملی را پشت سر گذاشتم" یا من"ناسیونالیزم کورد نیستم" از تغییرات لعنت شده ای که در دهه ی 1920 و در دوران اتحادیه ی خلق به کورد وارد شد، چیزی نخواهید فهمید.
اگر به چنین رویداهائی اهمیتی داده نشود و از چنین برخوردهای ناروائی که نسبت به شما بعمل آمد را نفهمید، به گذشت و تحقیق نیز اهمیت نخواهید داد.
در حالیکه عملیاتی که در دهه ی 1920 و در دوران اتحادیه ی خلقها صورت گرفت، طولانی مدت ترین، گسترده ترین و عمیق ترین عملیاتی بود که قوای امپریالیست در خاورمیانه انجام دادند. چنین بر می آید که چنین عملیات بسیار موفق بود. عملیاتی پنهان و غیرقابل رویت!. این عملیات خود را پنهان کرد. زیرا تا کنون هر زمانی بخشی از خلق کوردستان برای حقوق ملی خود مبارزه کرده اند، چپ و راست و لیبرال همگی بدانها گفته اند:" آب به آبریز امپریالیزم نریزید"،"این جداخواهی است". ولی امیرپالیستها در جرگه ی خاورمیانه بزرگتری جداخواهی علیه کورد و کوردستان را در پیش گرفته اند. در مرحله ای که بیش از هر دوره ی دیگر در مورد حقوق حق تعیین سرنوشت خلقها بحث و سخن بمیان می آمد، کوردها پارچه پارچه و تقسیم گردیدند.
دو ابرقدرت امپریالیزم آن دوره یعنی بریتانیای کبیر و فرانسه با دو دولت کهنه ی منطقه به شیوه ای هماهنگ کوردها را بر سر چها کوردستان مختلف، تقسیم کردند. امروز در بین چهل و هفت عضو اتحادیه اروپا و پنجاه و پنج عضو کنفراس کشورهای اسلامی و بیست و دو عضو کشورهای اتحادیه عرب و یکصدو نودو سه عضو سازمان ملل، دولتهای وجود دارند که تعداد ساکنان آنان در بین ده تا پانزده هزار و نهایتاً پنجاه هزار تن وجود دارد. اینان می توانند در مورد آینده سرنوشت کورد سخن بگویند. ولی محرومیت پنجاه میلیون کورد از داشتن استاتوئی سیاسی، نقطه ای مورد توجه است!.
از من(بیشکچی) انتقاد می کند که تحولات سیاسی را نگاه نمی کنم و می گویند: مرزها به معنای قبلی باقی نخواهند ماند و بیشکچی اکنون در مورد مشخص کردن مرزها بحث می کند. این چنین دیدگاه ی جای انتقاد دارد.
در مدت بیست سال گذشته، نزدیک به سی دولت تشکیل شد. اتحاد جماهیر شوری فروپاشید و پانزده دولت از آن شکل گرفت.
(اوستیا، لیتونیا، لیتوانیا، بلاروس، مولداوی، اوکراین، گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، قزاقستان، ترکنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و فدراسیون روسیه).
یوگسلاوی به هفت دولت مختلف تجزیه شد که عبارتند از: اسلونی، کروات، بوسنی و هزرگوین، مقدونیه، کوزو، قره داغ، صربستان.
چکسلواکی به دو دولت اسلواک و چک تبدیل شد.
جمهوری ترک نشین شمال قبرس، جیبوتی، اریتره، کالیدونیای جدید، جنوب سودان، دولت عربی فلسطین و...
سازمان ملل در روز سیم ماه نوامبر 2012 چنین استاتوئی را به فلسطین بخشید(دولت ناظر غیر عضو). در ترکیه چپ و راست و لیبرال یعنی همه برای آن کف زدند. نقطه ی مورد توجه آنست که آن اشخاصی برای کورد دولت نمی خواهند و مخالف با این ایده هستند نیز با کف زدن به استقبال چنین تصمیمی رفتند. چیزی طبیعی است که رسانه ی ترک و نویسنده و چپهای ترک از چنین مقوله ای حمایت بعمل آورند، ولی حمایت کردن کورد از آن، مورد شبه است.
مرزها نمی مانند و ایجاد مرزهای جدید بدون معناست. این چنین دیدگاهی برای برهم زدن افکار و اندیشه کورد ایجاد شده اند. همزمان نیز تمامی اشخاص متعلق به ملت حاکم از هویت ملی خود سودمند و با آن زندگی می کنند. آن کوردانی که هنوز به حقوق ابتدائی خود نرسیده اند و هویت آنان ممنوع شده است، چگونه در چنین چارچوبی جای خواهند گرفت!؟.
ما ناسیونالیست نیستیم
روز بیست و چهارم ماه دسامبر سال 2013، پارلمان ترکیه لایحه ی قانونی"حق دفاع از زبان مادری" را مورد بررسی قرار داد. در میانه ی کشمکشها بر سر این لایحه ی قانونی، پرفسور بیرگول آیمان گولر نماینده ی مردم ازمیر وابسته به حزب خلق جمهوریخواه با نمایندگان حزب آشتی و دمکراسی با هم مشاجره ای شدید نمودند. پرفسور گولر در بخشی از سخنانش گفت: شما نمی توانید ناسیونالیزم کوردی را همچون جریانی"پیشرفته خواه" و"استقلال خواهی" را به خورد من بدهید. نمی توانید در بین ملت ترک و خلق کورد در مورد حقوق یکسان بحث کنید. نمایندگان حزب اشتی و دمکراسی در پاسخ گفتند: ما به هیچ شیوه ای ناسیونالیست نیستیم، شماها ملیگرایید. ما با انترناسیونالیست، شماها را اخراج خواهیم کرد.
لازمست کمی بدین پاسخ و موضع توجه نماییم.
قل از همه چیز آنکه لازمست باید بپرسیم: چرا شماها ناسیونالیست نیستید؟" زبان شماها ممنوع است. نمی توانید در مورد آموزش به زبان کوردی بحث کنید. نمی توانید نام کوردستان را بر زبان بیاورید. بچه های کورد در مدارس هر روز صبح این سرود را بر زبان می آورند: ترکم راستم... بودنم به قربان بقاء ترک گردد. با اینهمه مبارزه و تلاش، اکنون نیز نمی گذارند نام کوردی را که دارای حروف" W، Q، X " برای کودکانتان انتخاب کنید.
به بهانه ی اینکه در فرهنگ و ارزشهای ترک بیگانه است، نمی گذارند نام نویسندگان و میهن پروران کورد در پارکها و خیابانها نصب شود. استاندار و فرماندارها چنین تصمیمات شورای شهرها را رد و برای الغاء چنین تصمیمی علیه آنان دادخواست تنظیم می نمایند.
نامهای محلی مناطق کوردستان به ترکی تغییر داده شده اند و... شماها مورد هدف آسمیلاسیونی گسترده قرار گرفته اید. این چنین سیاستی اکنون نیز پیروی می گردد و اینست معنای ممنوعیت آموزش و خواندن به زبان مادری، آیا شماها از حقوقتان دفاع نخواهید کرد؟ زمانیکه از آن حقوق دفاع می کنید، بهت می گویند: ناسیونالیست کورد. با ارزشترین موضع برای کوردها این است. این چنین موضعی مژده ی آینده ای مثبت برای کورد میدهد.
هرکسی میداند که کوردها در طمع آسیمیله کردن خلقهای همسایه و اشغال خاک و کشور آنان نیستند. همه میدانند که کوردها در سایه برداشتن آن فشاری که نسبت به زبان و فرهنگ و خلقشان وجود دارد و برای دست یابی به حقوق یکسان با ترک و فارس و عرب مبارزه می کنند. مشخص است که مبارزه علیه چنین فشار و ستمی، حقی جهانی است.
چپ ترک، چپی نژادپرست است. پرفسور بیرگول آیمان گور نمونه ی بارز آنست. بخش اعظمی از چپ ترک به معنای واقعی نژادپرست و برتری طلبند. لازمست برایتان یادآوری نمایم که در سال 1985 تا 1988 زمانی که بلغارستان نام بلغاریها را برای ترکهای این کشور لحاظ نمود، چپ و راست ترک موضع و واکنشهای تندی را نشان دادند.
نیاز بدین می باشد تا دوباره سخنان پرفسور بیرگول آیمان مورد بررسی قرار گیرند. اگر خوب دقت کنید، پرفسور گولر به ناممکن بود یکسان کورد و ترک اشاره و براین تأکید دارد که کورد قومی است و دارای شرایط تبدیل به ملتی نیست. این نیز معنای همزیستی کورد است که می خواهد با ملت ترک زندگی نماید!. این نیز چیزی بجز تکرار آن شعارها در دهه ی 1930 که می گفتند: غیرترکها فقط یک حق دارند و آن نیز خدمت به ترکهاست.
چپ ترک، چپی ناسیونالیست و قسمتی اعظمی از آنان نژادپرست هستند. موفقیت مهم این چپ ناسیونالیست و نژادپرست در اینست که چنین بر سر کوردی که زبان و کشورش ممنوع شده، بگوید:"ناسیونالیست نیستیم" و ما به هیچ وجهی ناسیونالیست نبوده ایم. بدین شیوه بخشی از کوردها را از خود بیگانه کرده اند.
عبدالله اوجلان سه چهار سال پیش مداوماً می گفت:"از مارکس و هگل گذار کرده ام و از گاندی نیز گذار نموده ام". لازمست این چنین چیزی را همچون تلاشی در زمینه ی اندیشه و روشنفکری مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. اما این چنین گذاری، هیچگونه سودی برای مبارزه ی امروزی کورد در پی نداشته است. با کمی دقت می بینیم که شخصی که باید از مبارزه ی کورد گذار کند، مصطفی کمال آتاترک است. این نیز تا آن زمانی که خود حزب کارگران کوردستان و حزب آشتی دو دمرکاسی و کورد از کمالیزم گذار ننمایند، پدید نخواهد آمد.
ئێڵ سوره‌میرى(سورخه مهرى) له ئێله‌یل کوینه‌یله ک سهده‌یل وه‌رجله ئیرنگه له ناوچه‌یل له پارێزگاى ئیلام تا به‌شێگ له عیراق ژیانه. ره‌چه‌له‌ک و باوگ و باپیران ئه‌ى ئێڵه دوانزه سه‌ده وه‌رجله ئیرنگه بوینه‌سه شیعه و ئشق عه‌لى و مناڵه‌یلێ له دڵیان جى گرتیه.
له ره‌وایه‌ته‌یل جوورایجووى وتیایه ک بڕێ له پاشمه‌نه‌یل ئه‌ى ئێڵه هیمان له چوارچوو تیره‌یل بڵاوبوى له بڕێ له ناوچه‌یل خوه‌رئاواى ولات ئیران ژیه‌ن.
خه‌یمنه‌و هویر ک لوڕه‌یل چوى ئه‌و دویاى ئیرانیه‌یل وه‌ل قه‌بول کردن ئسلاما، به‌شێ له فه‌رهه‌نگ کوینه باوگ و باپیرى خوه‌یان ک سه‌ر وه ئایین زه‌رته‌شت بویه، ئاڵشت کردنه. وه‌لى وه سه‌ر یه‌یشه‌و بڕێ له باوه‌ته‌یل فه‌رهه‌نگ کوینه‌ى خوه‌یان هیمان ئه‌ڵ گرتنه.
له‌یره ئه‌وه‌گ له مه‌قاله تیه‌ید وه قه‌له‌م ئه‌حمه‌د لوتفیه ک باردۆخ ئێل سورخه مهرى له درێژى میژوو و کولى ناسه‌ى وه‌ر شییه‌و کردن.
ئێل یا خڵ سوره‌میرى(سورخه مهرى) یه‌کێ له ئێڵه‌یل کوینه ئیران له خوه‌رئاواى ئه‌ى ولاته بویه ک هه‌کایه‌تێ ئه‌ڵاجه‌و وه‌ل مه‌ته‌له‌یل فره‌ى له بانیان هه‌س. ئه‌گه‌ر بویشم: ئێڵ بڵاوه‌ى وه‌ل بڕێ ده‌سه‌یل نادیار له ژێرباڵێ بویه، شایه‌د ئه‌وقه‌ره وه بێ ریا نه‌چویمن.
چوین که ئه‌ى ئێڵه کوینه ریشگداره‌و وه مه‌مه‌ریه‌ل سیاسى و جه‌مگایى و فه‌رهه‌نگى ئه‌را مه‌نن خوه‌ى بویه‌سه ده‌سیل بویچگ بویچگێ و له هه‌ر ناوچه‌ى(شار-ئابادى- خه‌ڵ) هه که‌م که‌م سى یا سه‌د بنه‌ماڵه‌یان ژیان رووژانه‌ى خوه‌یان گرنه‌سه‌و وه‌ر.
بڕیگ ئویشن: ئایه‌مه‌یل شوڕشى بوینه ک وه هاوکار ناره‌زاى بویه وه‌ل خانه‌یل وه تایبه‌ت له سه‌رده‌م والیه‌یل پێشکویه و پشت کویه واینه. وه هه‌ر شێوه ئه‌ى ئێڵه له نه‌هاوه‌ند(ناوچه‌ى حه‌مید وه‌ند)، له کوهده‌شت(تنگاسیاو)، لوڕستان(ئه‌ڵشتر ده‌وروه‌ر نویرئاوا)، ده‌ڕه شار شاباد، گیه‌لان، ئیلام، چه‌مچه‌ماڵ، له ده‌روه‌ر کرماشان، خانه‌قین، زربایته، عه‌لى غىربى و عه‌لى شه‌رقى عیراق و ته‌ناته له سصه‌رده‌م که‌ریم خان زه‌ند بریک له‌لێان چێنه ئه‌را فشاى شیراز و له ده‌روه‌ر خوۆزستانیش بڵاوه‌و بوین.
مه‌مه‌ر ناونان سوره‌میرى:
1- سورخه مهرى له ئه‌و باوه‌ت ک وه سویره‌میرى ک(سوره مه‌هدى وه پیانیش ئویشن، وه‌ى مه‌مه‌ر بویه ک یه‌کم که‌سه‌یلێ بوینه ک وه مه‌زهه‌ب شیعه گه‌ره‌ویانه‌و وه‌ل بڵاو بوین شیعهه‌ى عه‌له‌وى له خوه‌رئاواى وڵات وه‌ل بڵاوه‌و بوین صوفگه‌رى و دوس بوین وه‌ل ئاڵ به‌یتا، ئه‌و جووره مه‌ردمێ بوینه ک له ناو مه‌ردم ئاسایى و تایبه‌تا جى خاس خوه‌یان داشتنه.
وه جوورێگ تا ئمڕوویش برێ له ده‌وریشه‌یل باوه گه‌ورا سه‌ید ئبراهیم کور موساى کازم(ع) هیمان گورزکه‌ل(ezrog elak) باوه گه‌ورا له مال خوه‌یان ئه‌ڵگرتنه‌و مه‌ردم ئاوایى سوره میرى له ده‌ره‌شاریش تا په‌نجا سال وه‌رجله ئیرنگه‌یش، ئه‌ى ره‌سمه ئه‌ڵگرتن گورز چه‌رمگێ ک سۆمبڵێ له لایه‌نگر له ئه‌ى ئیمامزاده‌ى گه‌ورا بویه، فره قه‌در ئه‌راى دانانه و رێزێ گرتنه.
2- سورخه مهرى له‌ى باوه‌ته وه پێ وتنه سوره میرى ک باوه‌گه گه‌وراى ئه‌ى مه‌ردمه زرخه‌رید و له خوڵامه‌یل و لایه‌نه‌ه‌ریل فره سه‌رسه‌خت ئمازاده سه‌ید ئبراهیم کوڕ موساى کازم مه‌یشوور وه باوه گه‌ورا بوینه.
مه‌زار پاک ئه‌ى ئمامزاده ک وه پیر و مورادوه‌خش سوره‌میرى ناوده‌کردیه ها له ئاوایى ته‌شکن نویرئاوا له لوڕستان. و قسیه‌ى رالینسۆن هان باکوور خوه‌رهه‌ڵات کیوه باوه‌الین ک دوولیگه‌و مه‌رکا باوه گه‌ورا ها له‌وه‌رو یه‌کێ له پیرۆزترین جییه‌یل لوڕیتان دانریه‌یدو سه‌د تره‌ک له هاتن سه‌ید ئبراهیم کور موساى کازو وه ناوچه‌ى پشتکو یه‌سه ک ده‌وریشه‌یل ئه‌ى خێڵه شعره‌یلێ وه پێا وتنه:
1- یا باوه گه‌ورایا شاى دالاهۆ
2- برام چییه جه‌نگ زوور بیته بازۆ
3- یا باوه گه‌ورا! گه‌ورا پیره‌یل
4- بره‌س وه داد ژار و فه‌قیره‌یل
5- یا باوه هناى یى ده‌لیاى نیله
6- موسه‌لمان ژ ده‌س کافر زه‌لیله
7- پا بنه وه رکاو ئه‌سپ سفیدت
8- هه‌رکه‌ت بکه له‌ه ماواى زیدت
5.یا بابای هنای یه دلیای نیله
6.مسلمان ژدس کافر ذلیله
7.پا بنه رکا و اسب سفیدت
8- هه‌رکه‌ت بک له ماواى زیدت
9- به‌رگ نویرانى بکیش ئه‌ى سه‌ر
10- موجز بهنه‌ما تو چى موجز حه‌یده‌ر
11- یا باباى هناى سه‌رکیش نشین
12- بزرگ هه‌ردوش ئه‌ى دوشمه‌ن بشین
3- گه‌وراو ریش چه‌رمه‌گه‌یل ئێل سورخه مهرى ک ل ده‌ڕه‌شار نیشته‌جین، ئویشن: ئه‌ى ئێڵه ک له جیل نه‌ورووزه عه‌لى سورخه مهرى وه هساو تیه‌ن ک له ئاخره‌یل سه‌ده‌ى یانزه‌هم وه مه‌مه‌ر زڵمێ ک والیه‌یل یا ناکووکى وه‌لیانا داشتنه، ناوچه‌ى پشتکو وه جى هیشتنه‌و هاتنه ئه‌را ناوچه سه‌یمره. یانه وه ئه‌ساس وته‌یل کوینه ک ئه‌رایان ده‌م وه ده‌م وتیایه ئویشن: سورخه مهره‌یه‌یل له جیل دویایى به‌هرام گورن. له سه‌رده‌م سه‌ید ئبراهیم کوڕ موساىکازم یانێ له سه‌ده‌ى دویم کوچى کووڕ یه‌ى پیره‌ژنى ک له ناوچه‌ى پشتکو(جبل یا زه‌رین ئاوا) ژیایه ک ئه‌رتش عه‌باسى و ئه‌سیرى به‌نه‌ى، له‌وه‌ره‌گ ئه‌ى کوور و داڵگه له په‌یڕه‌وه‌یل سه‌ید ئبراهیم کوڕ موساى کازم بوینه، که‌ۆوانوه‌گه په‌نا به‌یده ئیمامزاده ئبراهیم، ئه‌ویش ئمجا وه فۆرم بازرگانێ له ناوچه‌ى(ماژین یا ماجین) دراری و ته‌قیه‌یده سوپاى عه‌باسیا. ئمجا گووڕ ئه‌ى که‌یوانوه وه ته‌ڵاى قرمز سێند. له رووژه وه‌ره‌یلا دى بوونه سورخه مهرى. له‌یره ئیمه دو مه‌ته‌ل له‌و داستانه‌یله ک وتنه تیه‌ریم:
یه‌کم) چوین ک ئه‌ى کووڕ و جیله‌یل دویاى خوه‌ى له عه‌لوه‌یه‌یل سه‌رهشک وه هساو هاتنه‌و له وه جى مه‌نگه‌یل چه‌وه‌رێه‌یل مه‌هدى بوینه‌لإ وه پیان وتنه سورخه مه‌هدى ک هه ئه‌و سورخه مهرییه‌سه.
دویم) ئویشن: چوین ک داڵگ ئه‌ى کووڕه مهرى بویه، وتنه‌سه پێ سورخه کوووڕه مهرى، وه‌لى یه نیه‌تویه‌نید فره راس بوود، وه‌ته‌ى یه‌ک که‌م ئه‌و راست که‌ێد.
ئمجا هه له‌و سه‌رده‌مه ئه‌ى کووڕه‌و داڵگێ گه‌رویانه‌سه ئایین شیعه‌و وه توندى ته‌ام بنه‌ماڵه‌ى عه‌لى دوس داشتنه. یانه ئه‌و قه‌ر چنه ناو زاسنت ئایین شیعه‌و ئه‌و وتاره‌یل سه‌ید ئبراهیمه ک چمانێ پا نانه‌سه جى پاى گه‌ورایل.
فره دوس داشتن و خوه‌ش تواسن بنه‌ماله عه‌لى(ع)، ئه‌وانه ئاگرییه‌و سویره‌و کردو له مهر عه‌لى ناوده‌نگ ده‌ر کردنه‌و وه زووان ناخوه‌یىش ئه‌ى جوور ئێڵێ ک فره ئاشق عه‌لى بوینه وه سویره‌مهرعه‌لى ناو ده‌رکردنه.
وه یه‌قینه‌و تویه‌نیه‌ید بویشیه‌ید ک ئێڵ یا خڵ سورخه مهرى که‌م که‌مه‌گه‌ى هه‌زارو دویست ساڵه شیعه‌ن و به‌شێ له ده‌وریشه‌یل و لایه‌نگه‌ره بنه‌ماڵه‌ى عه‌لین.
ئه‌وه‌گ له وته‌یل ریش چه‌رمه‌گه‌یل سورخه مهرى ده‌رکه‌فید یه‌سه ک ئه‌ر که‌س و ته‌مام قوه‌مه‌یلێ وه ده‌س ئیمامزاده سه‌ید ئبراهیم(باوه گه‌ورا) هاتنه‌سه باوش ئایین شیعه. ئوه‌ى خێڵه یا ئێڵه وه هوکاره یه ئاشنا بوینه وه هویر شیعه‌یا له وه‌رایوه‌ر سته‌مکاره‌یل وسانه‌و ئمجا ده‌س کردنه‌س کووچ کردن یا یه‌گ بڵاو بوینه.
وه ئه‌ساس وته‌یل جافر خیتاڵ نویسه‌ر ئیلامى و هه‌ر وه‌یجوور له وه‌رچه‌و گرتن کتاوطئیلام و ژیار کوینه‌ط ک وه قه‌ڵه‌م ئیره‌ج ئه‌فشارس سیستانى نویسیایه، دسه‌ڵاتداره‌یل ئاخره‌یل صه‌فوى و له بدایه‌ى زه‌ندیه‌یل، فره زلم کریاسه نیشته‌جییه‌یل پشتکو ئیلام، له سه‌رده‌م شاهوریدخان دویم و کووڕه‌ى ئسماعه‌یل خان والى بری له ئێڵه‌یل و خێله‌یل شوڕشى له‌وره واینه. یا ئه‌و جووره‌گ عه‌لى مه‌حه‌مه‌د ساکى له کتاو‘‘جوگرافیا و میژوو لوڕستان‘‘ نویسایه: ئسماعه‌یل خان والى، پیاو بێ باک ونه‌تری و تنن خوو و فره ئازا بویه. له سه‌رده‌م ئه‌وى، برێ له خێڵه‌یل له‌ى ناوچه بار کردنه. له وانه خڵ دلفانه ک وه مه‌مه‌ر گه‌ن ره‌فتارى کووره‌یل ئه‌وى، لوڕستان وه جى هێشتنه‌و چینه ئه‌را چه‌مچه‌ماڵ(ساکى ل355).
4- ریشه و دویدمان سورخه مهریه‌یل: بڕێ ئویشن سوره‌میرى پشتیان ره‌سێد وه سه‌رى گه‌رى و له پاشمه‌نه‌یل به‌هرام گور ساسانین. له وه‌ر ئه‌وه که ئه‌وسا مهر و ئاناهیتا په‌ره‌سینه ئه‌ى ناو نریاسه بانیان. بڕ تریش ئویشن: باوگه گه‌ورایان ئه‌ى ئێڵه سورخه(سوره) ناو داڵگێ مهرى بویه. هه وه‌ى مه‌مه‌ریشه وه ناو داڵگیانه‌و مه‌یشووره‌و بوینه. یانێ سوره‌ئى(سورخه‌ئى) ک کوڕ گه‌وراى مهرى بویه و له زووان له‌کى سوره(سویه‌رکار مهرى) یا له ناو حه‌سه‌نوه‌نده‌یل هێمانیش فره که‌س هه‌ن وه ناو داڵگیان مه‌یشوورن.
5- بڕ تریش سورخه مهریه‌یل له دویاى مه‌نه‌یل سه‌رخاو عه‌یار یا به‌نى عه‌یار یه‌کێ له حاکمه‌یل و گه‌ورایل ئاڵ حه‌سه‌نوه‌یه که وه‌رجله ئه‌تابه‌که‌یل له ناوچه‌ى پشتکو وه قوه‌ت بوینه ره‌سننان. چوین که ئاڵ حه‌سه‌نه‌ویه و به‌نى عه‌یاریش له حاکمه‌یل شیعه‌ى ناوچه‌گه بوینه. له لاى تریشه‌و وه خاتر ئه‌ى گه‌ورازایه بوینه وانه له پشتکو ئیلام سایه میرى یا سوره‌میرى ناویان بردنه. چوین ک لاناو میر له پشکو وه تایبه‌ت له زه‌رین ئاواى ئیلام و مهران وه سه‌رداڵ یا گه‌پ وتنه.
خیتالیش له کتاو«اقوالی درباره ایلات و عشایر استان ایلام» نویسایه: تیره‌یل بنه‌ڕه‌تى یا په‌له‌یل راسگانى ک له سه‌ریانه میر یا سه‌رداڵ ک بڕی ئویشن له ناو کورده‌ماڵان و تایفه بویه، ئاڵشت بوینه وه تۆشماڵ.
جى راسگانى سورخه مهریه‌یل
ئه‌وه‌گ دیاره جى راسگانى ئه‌وان ها له ارێزگاى ئیلام له خوه‌رهه‌ڵات عیراق و پشتکو ئیلام و ده‌روگرد پارێزگایل خوۆستان و کرماشان و هه‌مه‌دان و لوڕستان. وه مه‌مه‌ر زڵمه‌یل بڕی له‌ه حاکمه‌یل خوه‌ماڵى و له لاى تریشه چوین ک ئه‌ى تایفه یا ئێڵه مه‌ردمان دادخواز بوینه و ئه‌و ژێر بار زوور نه‌چێنه‌و ئه‌را رزگار بوین له ته‌یوه‌ت حاکمه‌یل له ناوچه‌یل جووراى جوور وه شیوه‌ى ده‌سه ده‌سه‌یل بویچگ بڵاوه‌و بوینه.
ئه‌را یه‌گ ئه‌ى مه‌تله‌و جافه‌ر خیتاڵه سه‌راسه‌و بکه‌یم ک وتیه: سوره میره‌یه‌یل له نیشته‌جییه‌یل کوینه له سه‌رزه‌مین پشتکویه‌ى ئیلامن ک وه‌رجله ئیرنگه هه له زوییه‌و ه‌ل ناوه‌چه‌یل زه‌رین ئاواى ئیلام تا ره‌سیده زورباتیه‌ى عیراق نیشته‌جى بوینه. وه‌لى که‌م که‌م وه گوزه‌یشت زه‌مان له ناو چێنه‌و وه شیوه‌ى گروویه‌یل بڵاوه‌و بوى له ئیلام و ده‌ڕه‌شار(ماداکتور)، کوهده‌یشت لوڕستان، فه‌ساى شیرالإ نه‌هاوه‌ند، هه‌رسین، چه‌مچه‌ماڵ، ئه‌ڵشته‌ر، شاباد و کرماشان ژیه‌ن.
مه‌مه‌ر له ناوچێن ئێڵ سوره‌میرى:
هه‌رچه‌ن وه زووان هاوردن له ناوچێن دروس نییه و وه کاربردن بڵاوه‌و بوین خاستره، وه‌لى جافه‌ر خیتاڵ مه‌مه‌ر له ناوچێن ئێڵ سوره‌میرى وه‌ى ته‌وره باسێ که‌ێد: شایه‌د مه‌مه‌ر له ناوچێن ئه‌ى تایفه‌ى فره کوینه هه چوى ریزه‌وه‌نه‌یل، هه ئه‌و دژایه‌تى و سه‌رنه‌چه‌مانن له وه‌رایوه‌ر والییه‌یل پشتکو یا نیان باج بویه ک له‌په‌ى، بویه‌سه مه‌مه‌ر بڵاوه‌و بوین و کووچ کردنیان. چوین ک مه‌ردم زه‌رین ئاوا وه ئه‌ى راسییه دگان نانه ک ته‌مام زه‌مینه‌یلیان له‌ى ناوچه هن تایفه‌ى سوره‌میرى بویه‌و بڕێ له مه‌رم میمه‌یش هه له وانن.
هه‌ر وه‌یجووره‌یش سڕ هنرى راولینسۆ سه‌رخامرى(سورخه مهریه‌یل) وه نه‌قل کردن له میرزابه‌گ موباشر والىلإ به‌شێ له تایفه‌یل سه‌ر وه هلێران هاوردیه که له سه‌رده‌م(1836 زاینى) دویست بنه‌ماڵه بوینه و له پاچه‌ى کویه‌یل هلێران نیشته‌جى بوینه‌و بڕ پانصه‌د تومه‌ن باج به‌ش سورخه‌مهریه‌یل(سه‌رخامرى) بویه.
ئه‌ڵبه‌ت ئه‌ى تایفه‌یل عوسمانه‌وه‌ن، جه‌لالوه‌ن، داچیوه‌ن، باڵاوه‌ن، سه‌رخامرى، له‌و سه‌رده‌مه به‌شێ له کرماشان بوینه. پانصه‌د سه‌رباز له خزمه‌ت حاکم ئه‌وه‌ره داشتنه. ئه‌ڵبه‌ته یه‌یشه بویشیمن ئه‌گه‌ر باڵاوه‌نیش ک له پاشمه‌نه‌یل به‌هرام گوڕن، به‌شێ له ئێڵ په‌خش و په‌ڵاو بوى سورخه مهرى وه هساو تیه‌ن و وه شومار سورخه مهریه‌یل باریمانه هساوه، وه گشتى سێ سه‌د بنه‌ماڵه بوینه.
باوه‌ڕ یه‌دلاخان عه‌لوى له باوه‌ت په‌خش و په‌ڵاو بوین سورخه مهریه‌یل:
ئه‌وه‌گ له دیدار مانگ فه‌روه‌ردین ساڵ 1371 خوه‌رى خوه‌م وه‌ل یه‌دلاخان کوڕ غولامره‌زاخان کوڕ حوسه‌ین قولى خان والى پشتکو هاته ده‌سم یه بوى: فێشتر زه‌ویه‌یل سورخه مهریه‌یل له لاى باوگه گه‌وراى وه ناو حه‌سن خان والى له گه‌ورایل سورخه مهریه‌یل سه‌نیایه‌و تاپویشیانیش هه‌سه‌ى. له لاى تریشه‌و یه‌کێ له گه‌ورایل سورخه مهریه‌یل وه ناو نه‌ورووز ک باوگ گه‌وراى دو تیره حوسین و حه‌سن له دره‌شار و ده‌ور ئیلام ژیایه له ساڵ 1100 کووچى، قه‌ور ئیمامزاى ناصردین له زه‌رین ئاواى دڵڕان خاسه‌و کردیه. یه‌دلاخان ئویشێ: خوه‌ى خوه‌ى سان نویساى له باوه‌ت خاسه‌و کردن ئه‌ى ئیمامزاده وه ده‌س نه‌رووز سورخه مهرى دیه‌و خوه‌نسیه‌سه‌ى. ئه‌ڵبه‌ت له سال 1372 خوه‌رى ئه‌را زیاره‌ت ئیمامزاده ناصردین چێمه زه‌ریان ئاوا ک مه‌مه‌ر خاسه‌و کردن ئه‌ى جى پیرۆزه نه‌تویه‌نسم ئه‌ى سان نویسیایه بوینه‌مه‌و. یه‌دلاخان والى له باوه‌ت تره‌و توین بوین تایفه‌ى سوه‌رخه مهرى ئویشێ: سورخه مهریه‌یل تایفه‌ى گه‌ورا له پشتکو ئیلام و لوڕستانن ک مده‌ى و مده‌ى داره‌کى و خوین که‌فتیه‌سه به‌ینیان و وه مه‌مه‌ر ئه‌ى ناکووکیه‌یل کووچ کردنه.
تایفه‌یل و تیره‌یل سه‌ر وه ئێڵ سورخه مهرى:
ریزه‌ون، عالیبه‌ینیگى و سوره‌میرى له کوینه‌ترین نیشته‌جییه‌یل ئیلام و پشتکو بوینه ک سه‌نه‌ده‌یل وه‌رچه‌و میژویى گشتى وه کوینه بوین نیشته‌جى بوین سورخه مهره‌یه‌یل وه‌رجله تایفه‌یل تره‌که. تا ئه‌وره‌گ سان نویسیاى له رێ چه چه‌نگوڵه له نزیک سنوور ئیرن و عیراق ک هن که‌سێ وه پاشناو ریزه‌وه‌نه، خوه‌ى سه‌ر وه تایءفه‌ى سورخه مهرى ناسنێد. وه کوڵى تایفه‌یل وتیره‌یل ئێڵ سورخه‌مهرى وه جووره‌ن:
1- تایفه مه‌ڵخه‌تاوى: ئه‌ى تایفه له تایفه‌یل کوینه نیشته‌جى بوى له مهران وه هساو تیه‌ن و تیره ناصر ک کوینه‌ترین تیره نیشته‌جى بویى له مهران وه هساو تیه‌ن له تایفه‌ى سورخه مهرىن که له‌ى ناوچه نیشته‌جى بوینه.
2- تایفه‌ى په‌نج سوین: پێکهاتیه له دو تیره‌ى په‌نج سوین و کلاوپیه‌ن. فره له‌لێان له ئاواییه‌یل چاله‌سه‌را، مه‌هدى ئاوه‌ى بانقه‌ڵان، هه‌فت چشمه‌ى فاتمیه سه‌ر وه ئیلام و چه‌ماو لوزن سه‌ر وه ناحیه‌ى سالح ئاوا له ئه‌ى ئێڵ کوینه وه هساو تیه‌ن.
3- فره له تایفه‌یل دڵڕان و مهران وه تایبه‌ت مه‌ڵکشاى و مه‌یمه‌ئى و زره‌ین ئاوایه‌ل بێجگه له سه‌ید، فێشتریان پشتیان وه ساسانیه‌یل و به‌هرام گوڕ ره‌سێدو یانه سوره میره‌یلێ بوینه ک ئمر له چوارچوو تیره‌یل کاوه‌رى، مه‌یمه‌ئى، باپیره‌وه‌ن و..تد هه‌سان.
ئه‌را یه‌گ ئه‌ى مه‌تڵه‌و به‌سڵمیه‌ید وه شوونه‌واره‌یل پشتکو وه تایبه‌ت قڵاى فه‌رود، قڵاى ماشاب، قڵاى شه‌هاق، به‌هرام، کهنه چه‌م، که‌ڵات(له باکوور خوه‌رئاواى ئاوایى حازرمیل)، ماڵ به‌هرام، ته‌مام شوونه‌واره‌یل دڵڕان، ئاودانان و زه‌ڕین ئاوا، گشتیان یه ره‌سن ک کوینه بوین ئه‌ى ناوچه له شوون پاى ساسانیه‌یله‌و تا ئیرنگه دیاره.
مه‌مه‌ر تره‌ک ئیران بوین ئه‌ى جوور ناوه‌چه یه‌سه ک هه‌ر له سه‌رتاى ئسلامه‌و وه سه‌ر یه‌گ په‌روباگه‌نده‌ى به‌نى ئومیه و به نى عه‌باس بویه، وه‌لى مه‌ردم زیره‌ک ئیران تویه‌نستنه وه په‌یا بوى سورشتى ئسلام شیعه چنگ بکوتن و وه سه‌ر هه‌ق بوین ئاڵ به‌یت(ع) په‌ى بوون. یه له وه‌ختێ بویه ک مه‌ردمه‌یل هاوسه‌رده‌میان له ناوچه‌یل خوه‌رئاواى عه‌ره‌و و عه‌جم له په‌ى بردن وه ئه‌یجووره چشتێ ناتوان بوینه.
4- له تایفه‌ى مه‌میه‌ون، تیره‌ى کاکاعه‌لى له سورخ مهریه‌یلن.
هه‌ر وه‌یجووره‌یشه بڕی له کوردیل شایه ساسانى وه مه‌مه‌ر شیعه بوین ئه‌وان و دوس داشتن ئاڵ به‌یت وه کورده‌لى ناو ده‌رکردنه.
5- تایفه‌ى قه‌ته‌به‌ین له رز تیره‌یل قوته‌به‌دین و خه‌لیل وه تایبه‌ت تیره مه‌یا و ریشه‌ى تیره نورى(سند)یش له تایفه‌ى سوره میرین.
تایفه‌ى مه‌یمه و تیره‌یل هه‌واس و مه‌لیک و ئادینه‌و قواى(قه‌رجه) له‌ه سوره‌میره‌یلن ک له‌که میر و سایه‌میر کاکه‌لى و برامسین هه به‌شێ له ئه‌ى ئێڵه وه هساو تیه‌ن.
7- تایفه‌ى بازگیر تیره خه‌ربزانى ک ئه‌ى تیره هه پیکاهایته له تخوماره قوربانى، مهرابى و عه‌یدى. له خوه‌ماڵیه‌یل کوینه ئه‌ى ناوچه‌ن ک له قه‌دیم به‌شی له تایفه‌ى شه‌هلاروه‌ن بوینه‌و له ئه‌ساس له دویامه‌نه‌یل ئێڵ سوره‌میرین.
8- تایفه‌ى عالى به‌دره، تایفه‌ى موغه‌یله(موغیره)، تایفه‌ى سنڵ(سنڵى)، تایفه‌ى باتولى وه برێ ئویشیه‌ید ک به‌شێ له تایفه‌یل گه‌ڵال زیڕىن و بڕێ هانه سه‌ر ئه‌ى باوه‌ڕه ک ئه‌ساس ئه‌وان ئه‌ڵگه‌ردیگه‌و سورمیرى.
9- فره له تیره‌یل مه‌ڵکشاى و خحوه‌ماڵیه‌یل نیشته‌جى کوینه دویامه‌نه‌ى له سوره‌میریه‌لن و شایه‌دیش له یه‌ک باوگه‌و گه‌وراى هاوبه‌ش بوون. هه‌ردن فره له که‌سه‌یل کووچوه‌ریش له جیه‌یلتره‌ک هاتنه‌سه ناو ئه‌ى ئێڵه.
10- بڕێ له تیره‌یل مه‌ڵکشاى له‌وانى خه‌یرشه، ساده‌میرى، هه‌وانه وه‌کوڵ، گه‌لگه و جومه فره له‌وه چوود ک له ئێڵ سوره‌میرى بوون.
11- ریشى تیره‌ى شه‌رف ک شوهان وه هساو تیه‌ن له تیره‌یل کوینه ره‌سن خاونه ناوچه و هساو تیه‌ن و ئه‌وانیش له سوره‌میره‌یلن و بڕێگ هانه سه‌ر ئه‌ى باوه‌ڕ ک ئه‌وانیش ئه‌ڵه‌وگه‌ردن وه ساسانییه‌یل.
12- له چه‌مچه‌ماڵ کرماشان و چاڵ زوڕد و مه‌حمودئاوا، ره‌گه‌زه‌یلێ له سوره‌میریه‌یل هه‌ن.
13- له‌ئاوایه وه‌رینه له ناوچه حه‌میدوه‌ن و له نه‌هاوه‌ند ک پاشناو سوره میرى و شه‌هرانى و سوره‌میلى دێرن و بڕێ له‌لیان له خاک سفێد تاران نیشته‌جین هه‌م له ئێڵ سوره‌میرین.
منابع:
1-«سفرنامه راولینسون»(از سرپل ذهاب تا خوزستان). ترجمه سکندر امان اللهی-صص 143 152.
2-«اقوال و روایات درباره ایلات و عشایر استان ایلام»جعفر خیتال-صص 154 157 158 182 207 256 257.
منبع:پایگاه فرهنگی لرویر
شورش شهباز/ مدتیست ما کوردها به عناوینی مختلف سرگرم بازیهای بهار عربی بودیم و نهایتاً هم دیدیم که بهار عربی چه در پی داشت!. !. بهار عربی که امید میرفت همچون سیلی بنیان کن تمامی خاورمیانه را درنورد، با موانعی برخورد کرد که تحلیل هر کدام از این موانع نیاز به مکاتب سیاسی گسترده ای دارد و در حوصله ی مقالی یا کتابی نیست و نمی توان آنرا گنجاند.
به هرحال، در حالی که خاورمیانه در سکوتی فرو رفته بود که باید سکوت قبل از طوفان آنرا نامید، خیزیشی به پا شد و... !.
در این بهبوبه و بدلیل بدراز کشیدن بهار عربی و سرخوردگی سیاسی از نتایج معکوس آن که حتی بزرگترین تئوریسینهای غرب که مدعیند، میز مخصوصی برای نقطه به نقطه ی جهان ایجاد کرده اند و تئوری سیاسی برای این نقاط خلق می کنند، در برابر رویدادهای آن انگشت بدهان ماندند!.
در کشاکش این بهار عربی، معضلی بنام سوریه پیش آمد. با کشتارها و دو دستگی تئوریهای مختلف از اهم آنان، تئوری اسلامی افراطی که پیشاهنگ آن تندروهای اسلامی می باشند، بر تمامی تئوریها و پراکتیکهای سیاسی چیره شد.
در این کشمکش عربی، فرصتی برای کوردهای سوریه ایجاد شد و تا حدودی توانسته اند، اتوریته ای بر مناطق کوردنشین خود در سوریه را ایجاد نمایند. حال سرنوشت این اتوریته ی خودگرانی به کجا خواهد کشید و سرنوشت آن چه خواهد شد، تفسیر و تحلیل آن بر عهده ی دست اندرکاران و سیاسیون کوردی که در سوریه هستند و رو در رو با تمامی حوادث قرار گرفته و بارویدادهای سیاسی دست به گریبان هستند، ارتباط خواهد داشت.
حال در همین برهه ی زمانی، بحث کوردهای ترکیه و مسئله ی حزب کارگران کوردستان افکار سیاسی را به خود مشغول کرد و بیشتر سیاسیون کورد به ویژه کوردهای ایرانی(شرق کوردستان) مشغولیتی ذهنی در این رابطه برایشان ایجاد شد!.
تمامی رسانه های جمعی بدین مبحث با شور و تابی خاص بدان پرداختند. تحلیلهائی را چه به شیوه ای منتقدانه و چه جانبگرایانه یا مداخله جویانه ارائه داده و آنرا مورد بحث و گفتگو قرار دادند.
البته داشتن تفسیرات و تحلیلاتی چه مغرضانه یا چه رقابت جویانه یا دم زدن از اینکه خبرگی و تبحری در سیاست منطقه ای و بین المللی و به ویژه سایر بخشهای کوردستان وجود دارد، چیز بدی نیست. ولی آنکه به وضوح دیده می شود، خموشی و سکوتی است که بدتر از قبل از بهار عربی و با برآمدن آفتاب بهار عربی در بین سیاسیون کورد که خود را طلایه دار مسئله ی کورد در ایران میدانند، دو چندان شدن این سکوت است. همانند طفره رفتنی یا گریزی یا نداشتن توان و قدرتی سیاسی، بجای پرداختن به مسئله ی که خواستگاه واقعی آنان می باشد، به اموری همچون تحلیل بهار عربی و اوضاع سیاسی کورد در سوریه و مسئله ی حزب کارگران کوردستان و رهبر این حزب و مقولاتی که هیچ ارتباطی با خواستگاه سیاسی آنان ندارد، پرداخته و بدین مقوله وارد شده اند.
آنکه اکنون دیده می شود و عیان است و نیازی به ایمائی بدان نیست، خلائی سیاسی می باشد که در کوردستان ایران وجود دارد. سایر بخشهای کوردستان هرکدام دارای شخصیتهای سیاسی در خور خود هستند و توانسته اند با هر وضعیتی، راهکاری برای احقاق حقوق خود ایجاد کنند و به سر منزل مقصود برسند. اما با عرض تأسف بسیار، در این بخش فراموش شده که آنرا کوردستان کهن می نامم، گوئی که خاکستری مردگی سیاسی بر روی آن پاشیده است و نشاط و تحرکی سیاسی را حداقل بنده نمی بینم. یااینکه بنده بدلیل بالارفتن سن و عینکی بر چشمان که مدتیست شکسته، قدرت دیدن این فعالیتها را ندارم. ولی بهر حال اگر دیدم ضعیف است، ولی گوشانی دارم که بشنوم!. اما بازهم با کمال تأسف چیزی نمی شنوم. فقط در بحث مسئله ی کورد، صدا و رنگ سه بخش از کوردستان عراق و سوریه و ترکیه را می شنوم و می بینم.
حال با چنین وضعیتی، بازهم به خودم نهیبی میزنم و با جوانانی که گهگاهی بنده رااز طریق صفحه ی فیس بوک مخاطب قرار میدهند، از سرخوردگی آنان و ناامیدی که به سیاسیون دارند، ذره ای می کاهم و در خلوت افکارم با تمامی انتقاداتی که در ذهنم همچون شکوفه هائی سلسله وار، میشکفند، به خودم دلداری میدهم و بدون برزبان آوردن انتقادی، می گویم: این سکوت در شرق کوردستان و ایران، بیانگر آرامشی قبل از طوفان است. امید دارم که خودم را نفریفته باشم و چنین ایده ای به حقیقت تبدیل گردد نه واقعیت!.
شورش شهباز/ در رسانه های کوردی اقلیم کوردستان عراق کشمکشهائی اخیراً بوجود آمده است. این کشمکشها بعد از سکته ی مغزی جلال طالبانی که بعنوان سهمیه ی کورد در جایگاه ریاست جمهوری عراق ایستاد، ابعاد دیگری بخود گرفت. در کشاکش مشکلات و مسائل معلق مانده در بین اقلیم کوردستان و دولت مرکزی عراق، علاوه بر عدم اجرای اصل یکصد و چهل قانون اساسی عراق که بندهائی از این اصل، به مناطق بریده شده از اقلیم کوردستان پرداخته است، اختلافات دیگری نیز بروز کرد. از این اختلافات می توان مسئله ی نفت و عدم تخصیص بودجه ی قوای پیشمرگه را ذکر نمود.
بحرانی سیاسی که بعد از بر سرکار آمدن کابینه ی جدید دولت عراق که نوری مالکی ریاست آنرا بر عهده دارد، آبستن کشمکشهائی سیاسی شد که گریبان تمامی عراق را گرفته است.
بحران سیاسی عراق حاصل نبود انسجام و وحدتی سیاسی است که بنام دمکراسی و دمکراتیزه نمودن صحنه ی سیاسی کماکان ادامه دارد و باعث به حاشیه راندن سنی مذهبان اقلیت در برابر اکثریت شیعه در عراق شد و با کلاه شرعی قوانین مبارزه با ترور(به ویژه ماده چهار این قوانین)، سیلی از دستگیریها بوجود آمد که حتی زنان و کودکان سنی مذهب از آن در امان نبوده و این موج دستگیریها تمامی اقشار سنی مذهب تا معاون اول ریاست جمهوری و بعد از آن وزیرانی سنی مذهب در کابینه ی مذکور را در نوردید.
بعد از اعلام طرح ابتکاری مسعود بارزانی رئیس اقلیم کوردستان در بحران تشکیل کابینه، بالاخره سیاسیون در اربیل با توافقی سیاسی(بدور از مفاد قانون اساسی) به توافق رسیدند و کابینه تشکیل شد.
بعد از تشکیل این کابینه که براساس سهمیه بندی مذاهب و قومیتها و فهرستهای سیاسی صورت گرفت، نخست وزیر دو وزارتخانه ی استراتژیک وزارت دفاع و وزارت کشور(که بدانها در عراق وزارت سیادی می گویند) را در اختیار گرفت و اجازه به سنی مذهبان و کورد نداد تا این دو وزارتخانه را تصاحب کنند و حتی با تعللی از واگذاری این دو وزارتخانه به شیعیان هم مسلکش نیز خودداری بعمل آورد!.
موجی جدید سیاسی در عراق به پا شد. در طول این مدت، جلال طالبانی کورد که ریاست جمهوری عراق را برعهده داشت، همچون معتمدی عمل نمود و همواره برای تمامی جریانهای سیاسی موجود در صحنه ی قدرت، توازنات و چشم پوشیهائی بعمل آورد.
وظیفه و نقش رئیس جمهور کورد(جلال طالبانی) در سیستمی پارلمانی که صیانت از قانون اساسی است با توافقاتی سیاسی براساس تأمین منافع طرفهای سیاسی به انحراف کشیده شد.
این کابینه که رنگ و بوی مذهبی بودن آن کاملاً محرز است، سیاست برون راندن طرفهای سیاسی را در پیش گرفت. سایر جناحها نیز با بهره گرفتن از شعار دمکراسی مندرج در قانون اساسی به اعتراضاتی پرداختند که متأسفانه این اعتراضات تا کنون راه بجائی نبرده و باعث حذف یا به حاشیه رانده آنان از عرصه ی سیاسی را در پی داشت.
رئیس جمهور(جلال طالبانی) تا قبل از بیماریش که منجر به بستری شدن وی گردید، نقش سوپاپ اطمینان و میانجی خوب را در بین جریانهای سیاسی برای تداوم روند سیاسی در پیش گرفت. شاید بتوان این نقش ایشان را چنین تعبیر نمود که برای برقراری سیستمی دمکراتیک در کشوری که تاریخی مالامال از ذهنیت و سیستمی دیکتاتوری بر آن حاکم بوده، مداواکننده ای برای استقرار این سیستم جدید بوده است.
بعد از غیبت رئیس جمهور صحنه ی سیاسی عراق دچار اوضاع سیاسی متشنج تر از سایر مقاطع زمانی شد. دامنه ی بحران بدانجا رسید که اعتصاباتی در شهر و استانهای سنی نشین برپا شد.
این تظاهرات و اعتصابات با این که اخیراً منجر به درگیرهائی شد تا کنون نتیجه ی مثبت برای سنی مذهبان را بجز ضرب و جرح و کشتار بیشتر در پی نداشته است.
حال از سوی دیگر مسائل معلق مانده در بین اقلیم کوردستان و دولت مرکزی عراق که همچنان بدون حل باقی مانده اند، در پی تشکیل فرماندهی عملیات دجله و اعزام آنان به مناطق کوردنشین خارج از اقلیم کوردستان اوضاع را متشنج تر نمود. لشکرکشی در بین ارتش عراق و قوای پیشمرگه اقلیم روی داد. سنگربندی دو نیرو آماده به نبرد در کشوری مشترک که اگر درایت سران کورد و ضعف دولت مرکزی عراق وجود نداشت، منجر به فاجعه ای تلخ تر از دوران حاکمیت رژیم پیشین را در پی داشت.
کمیسیونهائی تشکیل گردید تا با رسیدن به توافق و گفتگو این مسئله حل گردد، ولی آنچه که دیده شد، هنوز این کمیسیونهای مشترک نظامی به نتیجه ی نرسیده اند. در ادامه ی این تنش که همچنان بدون حل باقی ماند و خواسته ی دولت مرکزی و نخست وزیر نوری مالکی بر همه چربید و نهایتاً ایشان بعنوان فرمانده کل قوای مسلح عراق، فرماندهی عملیات دجله را راه اندازی و با از چشم رسانه افتادن این مسئله، دولت مرکزی عراق به هدف خود رسید.
حال در چنین برهه ای زمانی، بحث بودجه ی 2013 به پارلمان رفت و با اکثریت قاطع خواسته های حکومت اقلیم کوردستان در گنجاندن هزینه های کمپانیهای نفتی خارجی که در امر تولید و استخراج نفت در بودجه را رد و بودجه ی سال 2013 به تصویب رسید.
این چنین بی توجهی سبب شد تا وزیران و نمایندگان کورد اقلیم که در سیستم مرکزی عراق جای گرفته اند، جلسات و حضورشان را به حالت تعلیق در آورند و به اقلیم کوردستان بازگردند.
موفق بودن یا نبودن اقلیم کوردستان در چنین کشاکشی بسیار دشوار به نظر میرسد. زیرا تمامی جریانهای سیاسی عرب چه شیعه و چه سنی به رغم داشتن شدیدترین اختلافها با رسیدن به موضوع کورد وخواسته هایش به متحدانی استرتژیک و قسم خورده تبدیل می شوند. گو اینکه زمانی که مسائل کورد پیش می آید، اصلاً هیچگونه اختلافی یا تنشی خونین در بین آنان وجودنداشته و به عداوتی مشترک علیه کورد می پردازند.
حال در پروسس سیاسی سیال عراق، انتخابات شورای استانها برگزار شد. جالب این انتخابات دراین بود که برخی استانها شامل برگزاری این انتخابات نشدند و با دلیل تراشی نبود امنیت در استانهای سنی نشین معتصب و استانهای موردمناقشه در بین اقلیم و بغداد و حتی استانهای اقلیم کوردستان برگزار نگردید. سیستمی مرکزی که سعی بر تمرکز دارد، ولی عملاً از اجرای آن عاجز است.
در این بهبوهه اقلیم کوردستان با تمامی مشکلات داخلی و خارجی که دارد، زمزمه ای در مورد برگزاری انتخابات شوراهای محلی و پارلمان نیمه رسمی آن در پیش دارد.
اپوزیسیون در دل این حکومت محلی قرار گرفته است. بحث بر سر چگونگی اداره ی این حکومت و رقابتهای سیاسی آن به مثابه ای دولتی است که رسیمت کامل داشته و همچون سایر دولتها گوئی که کرسی نمایندگی دولتی رسمی را دارد.
این حکومت محلی با تمامی نواقص و نارسائیهائی، هنوز در مرحله ی ابتدائی قرار گرفته و نمی توان آنرا با سایر کشورها مقایسه نمود. دلیل آن نیز کاملاً واضح است این حکومت محلی هنوز توانائی و ظرفیت آنرا ندارد در شمائی دولتی مستقل ظاهر شود. پس بسیاری از شعارها و در پیش گرفتن روند دمکراتیزاسیونی رادیکال در آن مردود است.
برای این ادعایم دلیلی خواهم آورد. در سایر دولتها و سیستمها، پروسه ی سیاسی حالتی پراگماتیک وجود دارد و برای مسئولان و رهبرانشان که به صحنه ی سیاسی پای می گذارند، مقاطعی در نظر گرفته شده و این رهبران سیاسی با گذار از این مقاطع در زمانی مناسب که لازم باشد به صحنه ی سیاسی گام خواهند نهاد.
حال در این اقلیم کوردستان پروسه ای مبارزاتی نه برای تبدیل شدن به دولتی مستقل، بلکه برای مقبولیت و مشروعیت دادن به حقوق خلقی که هنوز در مراحل اولیه ی مبدل شدن به ملت – دولتی بعمل آمده است.
اکنون آنچه را که در حکومتی محلی با خصوصیاتی کوردستانی وجود دارد نباید با سایر دولتها مقایسه نمود.
زیرا در پروسس سیاسی و مقاطع مختص بدان که همچون سیری دورانی سیال است، باید این پروسه با ابعاد زمانبری که دارد در نظر گرفته شود تا بتواند در بلندمدت شخصیتهائی سیاسی آنهم با ابعاد کوردی را سپری نماید.
هنوز برای ساختاری تازه ای بنام اقلیم کوردستان زود است تا از مراحل ابتدائی مبارزاتی مشروعیت به مرحله ی تکنوکراتیک دولتی پای بگذارد.
زیرا تجربه ثابت می کند که چنین روندی نیازمند به زمان است و با گذار از مقاطع زمانی می تواند این پروسه را طی کند.
آنکه در عراق مشاهده می شود، روندی بسیار هزینه بری است که قربانیان آزمون و خطای رهبران سیاسی غیرحرفه ای آن، مردم می باشند.
حال با چنین روندی، آیا این حکومت محلی باید بدین مرحله همانند دولت مرکزی عراق وارد گردد یا اینکه با تدابیری منطقی راه را بر این هزینه ها ببندد!؟.
مسلماً با توجه با سطح سیاسی سران کورد و عوامل و فاکتورهائی که در دست دارند و توانسته اند در عراق از حالت کارتی سیاسی خارج و عرصه ی سیاسی عراق را جهت دهی نموده و دارای گفتمانی باشند که بر سایرین جریانهای سیاسی عراقی غلبه کنند، مرتکب چنین خطائی نخواهند شد.
در غیبت وزنه ی تعادل عراق(جلال طالبانی)، یار همپیمان استرتژیک وی مسعود بارزانی در عرصه ی سیاسی اقلیم و عراق تنها مانده و از داخل نیز از سوی جریانهای اپوزیسیون مورد حمله قرار گرفته است.
مباحثی از قبیل قانون اساسی حکومت اقلیم کوردستان مطرح است. حال اینکه چنین قانونی اگر برای اقلیم کوردستان صادر شود، همچون پیش زمینه ای برای گذار از روند مشروعیت و مقبولیت بسوی مرحله ی دیگری بنام استقلال است و این مقوله نیز به معنای استقلالی سیاسی و دولتی مستقل کوردستانی نیست.
بدین باید دقت کرد که در غیاب رئیس جمهور عراق، بدلیل نبود شخصیتی که بتواند جای ایشان را در عرصه ی سیاسی این کشور پر کند، تمامی موافقان ومخالفان وی در عرصه ی سیاسی سکوتی سهمگین اختیار و از بحث کردن یا حتی تفکر در مورد جایگزینی وی عاجز می باشند. با استناد به چنین موضوعی، پس حضور ایشان نه برای اقلیم کوردستان بلکه برای تمامی عراق ضروری خواهد بود. پس بر صحت روند مقاطعی تاریخی و روند زمانبر پروسس سیاسی در ایجاد شخصیتهای سیاسی برای ظهور در زمانی مناسب نباید شک کرد.
به اقلیم کوردستان بر می گردیم، با عنایت نظری اجمالی به تاریخ مبارزات کورد در عراق برای رسیدن به مقبولیت و مشروعیت و ایجاد حکومتی محلی کوردی، آیا می توان بجز مسعود بارزانی به شخصیتی بارز سیاسی دیگری در بین اهالی سیاسی اقلیم کوردستان فکر کرد!؟.
آیا مخالفان و موافقان چه بدیلی برجسته که بتواند نقش وی را در تمامی عرصه ی سیاسی بازی کند را برای گذار از مرحله ی مشروعیت به مرحله ی دیگری دارند.
مسلماً خواندن و گرفتن مدارک عالی تا سطوح بالا در عرصه ی سیاسی( به ویژه در طی طریق مراحل گذار) می تواند جنبه ای مثبت داشته باشد، ولی شرط کافی برای احراز کسب رجلیتی سیاسی فعال نخواهد بود.
در مباحث اداره ی دولتداری و رسیدن به مرحله ی تکنوکراتیک بودن هنوز گام نخست را بر میدارد و دارای استراتژیسینهائی بارز در این زمینه نیست.
مراحل گذار سیاسی نیز دارای ابعادی داخلی و خارجی و مورد قبول واقع شدن در عرصه ی سیاست بین المللی است. حال بجای این دو شخصیت در عراق و اقلیم کوردستان چه گزینه هائی وجود دارد تا بتواند نقش سیاسی آنان را پر و خلائی بوجود نیاید!؟.