شۆڕش شاواز:
وه‌ل دروس بۊن ئایه‌م ک وه دو جنس یا چین ژن و پێیا به‌ش بۊنه، ڕۆلێ له ژیان دریاسه هه‌رکامیان، ئه‌ى ڕۆڵه‌یله بایس بۊه ئایه‌م وه‌ل ته‌مامى گیانداره‌یل ترا فه‌رق داشتووگ.ته‌مام ئه‌ونجز گیانداره ک هانه سه‌ر زه‌وى ئه‌را وه‌رده‌ام کردن نه‌سڵێیان زاوزێ که‌ن ڕه‌وشێ ژیانێیان که‌م تا فه‌ره یه‌کسان وه‌ل یه‌کا. وه‌لێ ئینسان وه‌ل ته‌مامى گیانداره‌یلا فه‌رق که‌یدو چێشتێ ک ئینسان له وان جیاییه‌و که‌ید ئه‌قڵه. ئینگه تیه‌یمه‌و سه‌ر یه‌کێ له ئه‌و ڕۆڵه‌یله ک وه ته‌ور سروشتى(ته‌بیعى) ها وه‌ل به‌ش گه‌وراى له ئینسان وه ناو ژن.
ژن له وه‌ختێ قه‌بوول که‌ید ڕۆڵ داڵگـى وه ده‌س بگرێ و هاوسه‌ردارى بکه‌ید له هاوسه‌ردارى کاره‌یلێ ئه‌را وه‌رده‌وام کردن نه‌سڵ ئایه‌مو له روى سروشتى و کارێ ئینسانییه‌و ئه‌نجام ده‌ید. وه‌ختێ ناو داڵگ تواى بچووته سه‌رى، ژیان هاوسه‌ردارى وه‌ل پێیایگا که‌ید. جیا له حه‌زو خوه‌ش هاتنێ جنسیگ ناو به‌ین هه‌ردوگیان، ئه‌را ئه‌نجام کارى ئینسانى و بۊن ئه‌و فه‌رقه‌گ له بان وه پێ ئیشاره کردیم، ئه‌را وه‌ردام کردن نه‌سڵ ئایه‌م ژیانى چوى گیانداره‌یل تره‌ک نییه، به‌ڵکوو داشتنێ ئه‌قڵ و ئیحساسات ئینسانییش له ئه‌ى کاریانه ده‌خیله‌و مناڵدار بۊن زه‌وق و شه‌وقێ دێرێد!.
له لاى تریشه‌و خوه‌ش هاتن له مناڵ ک خوه‌شى ئه‌را هه‌ر دو جنسه ک وه ناو باوگوداڵگ توان بناسنان. ژن له سه‌ر خاسته‌ى سروشتیه‌و ته‌ن ده‌یده لقاى وه‌ل پێیا ک شۊیه. ئمجا وه‌ل یه‌یا له ئه‌نجام لقاى تۊه‌م مناڵ دروس کردن به‌سیه‌ێ، ئه‌ى تۊه‌مه له زگ داڵگ له ناو مناڵدان به‌سیه‌ى. ئه‌ى تۊه‌مه پێشت شکل گرتن وه ڕه‌نگێگه(ده‌مارێ) چوى به‌نێ باریک له ناوکه‌و به‌سیه‌ى وه گیان داڵگه‌و، مناڵ که‌م که‌م دروس بووت، ئه‌ى مناڵه ک ها له زگ داڵگ وه ئه‌و ده‌ماره هه‌ر چ داڵگى بخوه‌یدن ئه‌ۊش له لێ خوه‌ید.
له ئه‌و زه‌مان ک داڵگێ وه پێ دوگیانه(حامله‌س)، له ته‌مام خوه‌شیه‌یل و ناره‌حه‌تیه‌یلو په‌که‌رى داڵگێ به‌ش به‌یدن. زانایل زانستى(علمى) یه چه‌سپاننه ک ئه‌و هه‌لومه‌رجه(شه‌رت وشرووت) داڵگ وه سه‌رێ تیه‌ید مناڵه‌گه‌یش ک ها له زگێ له لێ بێبه‌ش نیه. یه خوه‌ى نیشان ده‌ێ چه‌نێ داڵگ له سه‌ر مناڵ کاریگه‌رى یا ته‌ئسیر دێرێ تا ئه‌و جا ک که‌سایه‌تى(کاراکتر) ها له ژێر کاریگه‌رى داڵگ. له‌یره وه‌گ دیاره یه‌سه چه‌نێ داڵگ ڕۆڵ دێرێدو باوگ له ئه‌ى چێتشه‌یله ئه‌را مناڵ بێبه‌شه و ڕۆڵ ژنتیکى باوگ له بووت له‌شو ڕه‌نگه‌و فێشتر دیاره.
ژن وه‌ل زاوزى کردن و مناڵ هاوردنا تازه کارى ده‌س وه پێکه‌یدن، وه‌ختێ مناڵ کوورپه‌س یه‌کم چێشتێ ک تواید شیره و له مه‌مگ داڵگ ئه‌ى شیره ئه‌را مه‌ننێ و ژیانى وه ده‌سێ تیه‌ید. باوش داڵگ ئه‌را مناڵ هه‌م گاپاره‌س (هه‌لوورک) وه هه‌م جێگه‌ى ک جێ راحه‌تێیه‌و ئه‌منییه‌ته ئه‌راى، هه‌رێم ئه‌منیگه‌و مناڵ هه له په‌یا بۊن له داڵگ په‌نا وه پێ به‌ید و ئاساشێ له ناوى گرێدن. ئه‌ى کوورپه بایه که‌م که‌مو ده‌م ده‌م وه‌ل گیانداره‌یل تره‌کا فه‌رق بکه‌ید تا بۊشنه پێ ئینسان، ئه‌را خه‌فتنى و شیردانێ تا ئارام کردنێ ک نه‌گیرى، وه حه‌زو دووس داشتنێ فره‌وه داڵگ ده‌س که‌یده لاوه‌لاوه ئه‌راێ ئه‌ى کوورپه ک هێمان نیه‌زانێ دونیا چه‌س!؟.
تۊه‌نیم بۊشیم ئه‌ى لاوه‌لاوه‌ێ داڵگه یه‌کم ده‌رسه ئه‌را مناڵ ک ده‌مده‌م فێر بوودنو داڵگ وه‌ل گاپاره‌ى خوه‌یا ک هاوشیه ئاشناێ که‌یده دونیا ئایه‌مه‌یل. یه کارێگه بێجگه له وه ک مناڵ شیر ده‌یدو وه تاقه‌ته‌و نیشیده پاى تا گه‌ورا بووت، داڵگ یه‌واش یه‌واش وه‌ل گه‌ورا بۊن ڕووژ وه ڕووژ ئه‌ى کوورپه‌یه وه‌لیا قسیه که‌یدو قسیه یاى ده‌یدو نه‌یده زووانو ده‌مێ، هه‌ر ئه‌و جووره ک مه‌مگ نه‌یده ده‌مێ تا له ورسى نه‌مرێ. چمانێ هه‌رداڵگێ چ شارى بوودو چ ده‌یشته‌کى یا ده‌رس خوه‌نسوى یا نه‌خونسوى، زانێ بێجگه له تێرکردن مناڵه‌گه‌ى بایه‌د له چێشته‌یل تریش نه‌یلێ ورسى بووت.
له وژدانو هۊرێ یه‌ى ژنتیکێ فکرى نریاسو هه‌س ک ئه‌و مناڵ وه‌ره‌و سوسیالیته‌ێ(جه‌مگا یا کوومه‌ڵگاى) ئینسانییه‌ت ڕێنماى که‌یدن.
خاس زانێ ئه‌ى مناڵه ئه‌را هاتنه ناو ئه‌ى سوسیالیته(جه‌مگا) بایه زووان بزانێ تا فه‌رهه‌نگ یاى بگرێ، بێمز و بێمنه‌ت ئه‌یانه یاى ده‌ید و ماته‌ڵ نیه‌مینێ که‌سێ مزێ به‌ێده پێ. مناڵ وه‌ختێ تیه‌یده دونیا وه‌ل چه‌و واز کردنێا وه ئه‌ساس حوکم سروشتى داڵگ ناسێ، نیه‌زانى باوگ چه‌س ئه‌وه که‌سه باوگ وه پێ ناسنێ داڵگه ک ده‌مده‌م وه‌ل ئه‌ى نه‌وڕه‌سا قسیه که‌یدو فیرێ که‌ێده دادا و بابا. ڕاسه‌ى ڕاس وه ڕه‌سنێ چۊن مناڵ فه‌ره‌تر ها لاى داڵگى، سروشتى فه‌رمانبه‌ر داڵگه‌و هه‌ر چێ یاى گرێ له ئه‌وى یاى گرێ. له نان خواردن بگره تا ڕێ و زانین خاسوگه‌ن ته‌مامێ ئه‌وى وه پێ ئۊشێد.
وه‌ى جووره داڵگ ڕۆڵ دوێم خوه‌ى وه جێ تیه‌رێد، فێرێ که‌ید فه‌رهه‌نگ و سوسیالیته چ زووانێ دێرێد. یاى ده‌ید ک خوه‌ى(مناڵه‌گه) به‌رهات(ئنتاج) هاوبه‌شى(کۆمینالیته) دو که‌سه ک یه‌کێ گێان داڵگه و یه‌کتریش ناوێ باوگه!. وه پێ یای ده‌ید ئه‌را ژیان کردن له ناو ئه‌ی جه‌مگا بایه زووانیان بزانێ وه‌ل ئه‌ى فێر بۊنه داڵگ ئه‌لفوبه‌ى ئایه‌م بۊن ئه‌راى ئۊشێد وه‌ل زانسن ئه‌ى ئه‌لف و بایا مناڵ گام یه‌کمه ک وه‌ره‌و شارستانى(ته‌مه‌دن) ئینسانى نه‌یدن. ئینگه وه ئه‌ى هه‌مگه زامه‌تو مه‌راره‌ته ک داڵگ ئه‌را مناڵه‌گه‌ى کیشاسو ته‌مام داڵگه‌یل ئه‌ى کار فره موهمه گرتنه‌سه‌و ملو یه چێشتێ له روى زوورو ئجباره‌و نییه‌و هه‌قێ سروشتیه وه شایه‌ت ئه‌را پێیایل یه زامه‌تو وه‌لێ ئه‌را ژن یه فره راحه‌ته‌و له کاره‌یل بنچینه‌یه ک وه‌ل تایبه‌تمه‌ندى ژنانه‌ێ خوه‌یا ها وه‌لیا. ئینگه وه‌ى هه‌مگه زامه‌ته ک ژن وه ناو داڵگ کیشاسو کیشدن، که‌س نیه‌تۊه‌نێد ئێنکارێ بکه‌ید وه ها له وه‌ر چه‌و.
له‌ى باوه‌ته‌و ئۊشن زووان داڵگى به‌ڵکوو سوپاس و ئیحترامێ ئه‌را ئه‌ى ئه‌رک سه‌رشانیانه بوودن وه ئه‌ى ئاموژگار بێمزو منه‌ته ک شه‌که‌تى نیه‌زانێ و کاریش تا مناڵ دێرێ و ها له بان زه‌ۊه‌و هه په‌روه‌رده کردنێیانه وه‌رده‌وام که‌ید. یه هه‌قو ماف ڕه‌وایه ک زووان وه ناو زووان داڵگى وه پێ بۊشن، تا هه‌م لایان هقووقى خوه‌ى له ده‌س نه‌ید هه‌م لایان مه‌عنه‌ۊش به‌رزتره‌و بوود.