ئێنگه له په‌ناى ئه‌و تێکۆشانو ڕه‌نجه توانسێگه له پرۆسه‌ى فه‌رهه‌نگى وه له بووت ئه‌ده‌بیات کوردى له سه‌ر دو زاراوه‌ى سورانى و کرمانجى کار بکه‌ید و جێیگ له ناو زووانه‌یل و فه‌رهه‌نگه‌یل دونیا ئه‌را خوه‌ى بکه‌یده‌و. ئاخ و سه‌د ئاخ، ڕه‌نگ کورده فه‌یلى که‌م ڕه‌نگه‌و تویه‌نیم بویشیمن ئه‌و جووره ک بایه‌سو پێویسته گام وه‌ل برا کورده‌کانیانا ئه‌ڵ نه‌ڵـگرتنه له ئێَ باوه‌ته‌و بایه بچیمنه شوون سه‌به‌ب وه ده‌لیله‌گه‌ى، لازمه ئه‌و سه‌به‌بانه ئاشکه‌را بکه‌یم چه‌س؟
ئه‌رایه بزانیم و خاس هالى بویمن سه‌به‌ب چه‌س بایه باس له ئه‌وه بکه‌یمن کورد فه‌یلى ئازار و زه‌حمه‌تى فه‌ره دێیه‌و ئاخ و سه‌دئاخ له پرۆسه‌ى ئه‌نفال – ته‌عریب و ته‌رحیل (کووچبه‌ر کردن) له دو لاوه زه‌ربێَ کۆشه‌نده لێَ دانه.
له زه‌مان حوکوومه‌ت(به‌عس) کورد فه‌یلى دو تاوان گه‌ورا له لاى حوکوومه‌ت ئه‌رایان به‌سین یه‌کم تاوانێان کورد بوینێیان وه دوێم تاوانیان (شیعه) بوینیان بوى!.
ئه‌ى دو تاوانه ک به‌عس ئه رایان به‌سیو له په‌ناێَ ئه‌وه سیاسه‌ته قڕ کردن و پاکتاو کردنێان وه رێیه‌و برد. ئه‌ى سیاسه‌ته یا خاستره بویشیم نه‌سڵ کۆشیه(ژینۆساید) باێس بو کورد فه‌یلى نه‌توانیت له سه‌ر پاى خوه‌ى بوسێدو هه‌رده‌م له ئاواره‌گى وه سه‌ر بووه‌ێد.
فه‌ره لێیان کووچ به‌ر(ته‌رحیل کردن) وه‌ره‌و ئێران وه ئه‌وه‌یشه له‌لێیان مه‌نن که‌فتنه وه‌ر هه‌ر جوور لافاو سیاسى – کولتوورى(فه‌ره‌‌نگى) ک به‌عس له سه‌ریان ئه‌نجامێدا. له‌ى کاره‌ساته ک وه سه‌ر کورد فه‌یلى هات کورد فه‌یلى نه‌تویه‌نس هه‌تا زووان خوه‌ى که زاراوه‌ى له زووان کوردیه‌و به‌شێ له بنه‌ماڵه‌ى زاراوه‌ێَ گۆرانیه، بارێده روى کاغه‌زو وه ره‌وش علمى(زانائى) بارێگه‌ى نویسان. ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌یش بویشیمن ئیمه ه‌ێمان وه ره‌وش باوگ و باپیره‌یلمان وه شێوه‌یگ سێنه وه سێنه(شفاهى) عه‌ین ئه‌مانه‌ت له‌ى زاراوه حه‌مایه‌ت کردیمه‌و وه پێ قسیه که‌یم.
ئه‌ما ئێنگه زه‌نگ خه‌ترێ ها بن گووشمان وه پێویسته ئه‌ى زه‌نگ خه‌ته‌ره ک ئه‌رامان زڕیاس وه جددى بگریمن. ڕاسه به‌عس له ناو چێیه‌و نه‌مه‌نێگه وه‌لى بایه خاس بزانیم ئه‌و سیاسه‌ت(ته‌عریب)ه به‌رده‌وامه.
خاڵ سه‌ره‌کى وه هاوکارێ گه‌وراێ نه‌زانینه له پێشت ئه‌وه‌یش ته‌ئسیر ئه‌و زه‌‌نێیه‌ته‌سه ک کار فه‌ره‌ى له سه‌رێ کریاس. خاڵ دیگه‌یش نه‌یاشتن کتاو وه زووان خوه‌مان باێس بویه زاراوه‌ى شیرین فه‌یلى که‌م که‌م وه‌ره‌و نابووتى بچوود. له لاى تره‌و نه‌بایه حوکوومه‌ت وه که‌سه‌یل تره‌ک بکه‌یمه تاوانبار به‌ڵکوو بایه تاوان خوه‌مانیش له ناوێ بوینیم. ئه‌وانه ک له لیمان سه‌واد(خوه‌نه‌وارى) داشتنه(رووشنهویر بوینه) تا ئیسه کارێ ئه‌را زاروه‌ى خوه‌یان نه‌کردنه‌و ئه‌گه‌ریش کردنه فه‌ره که‌مه.
تویه‌نیم بویشیم تاوانێ هه‌ره گه‌ورا ئه‌وانه کردنه‌و له‌لایانه‌و فه‌ره موه‌یم(گرنگ) نه‌بویه دێفاع له زووان خوه‌یان بکه‌ن. ئه‌ى که‌مته‌رخه‌مییه(بێ مه‌سئوولیه‌تیه) بایس بویه له داهاتوو(ئاینده) له ده‌وڵه‌مه‌نى زووان کوردى که‌مه‌و بوودو مناڵ کورده‌یل فه‌یلى له جێ قسیه کردن و یاێگرتن زووان خوه‌یان زووانه‌یل تره‌ک یاێ بگرن.
ئه‌ڵبه‌ت له هویرمان نه‌چووت یاێگرتنو زانستن زووان تره‌ک گه‌ن نییه وه‌لێَ باێه ئیمه یه‌کم جار زووان خوه‌مان بزانیم ئیجار زووانه‌یل تره‌ک.
خه‌ته‌رى ک کورد فه‌یلى ته‌ه‌دید که‌ید ئه‌وه‌سه له جه‌مگاێ(موجته‌مه‌ى) ژیان که‌ید ته‌واوى عه‌ره‌به‌و نه‌باێه بیلیم زووان عه‌ره‌بى جێ زووان داڵگیمان بگرێدو مناڵه‌گانمان جوی(سه‌قافه‌ت) چه‌و له زووانه‌یل تر بکه‌ن وه زووان داڵگى خوه‌یان له هویر بووه‌ن. ئه‌را له‌ێوا ئویشیم؟
چوون وه‌ختێ زووان له ناو بچووت وه نه‌مینێ هس نه‌ته‌وه‌ییش(مللى) که‌م بووده‌و وه وه‌ره‌و نابووتى چووت. نیشانه‌ى هه‌ر نه‌ته‌وه‌ى زووانێیه‌و جل وبه‌رگ یا جنگه‌یل وه‌رێه. وه‌ختێ وه زووانێ بێجگه زووان داڵگى قسیه بکه‌ید دى هه‌لیایده(ئاسمیله) بویده‌و نیتویه‌نید بویده خاوه‌ن ناسنامه‌ێ بنه‌ڕه‌تى(ئه‌سلى) خوه‌دو بویشید مه کوردم و خاون نه‌ته‌وه‌م!. وه‌ختێ چه‌و له ته‌واو شووڕشه‌یل چ له کوردسان تا ته‌واو دونیا بکه‌ید فه‌کته‌رێ هه‌رێ سه‌ره‌کى(ئه‌ساسى) زووان وه فه‌رهه‌نگ بویه تا نه‌ته‌وه‌ى یا قه‌ومێ ده‌س به‌یده شووڕش.
له مه‌نشورێ ماف مرۆڤێ (هقووق به‌شه‌ر) نه‌ته‌وه‌یه‌یل یه‌که‌وگرتگ (امم متحده) یه‌ک ماده‌ێ له یاساى(قانون) ئێَ مه‌نشووره هاتێه: هه‌ر که‌س ماف (هه‌ق)خوه‌ێه وه زووان داڵگى خوه‌ێ قسیه بکه‌ێدو وه فه‌رهه‌نگ خوه‌ى ک فه‌رهه‌نگ قه‌ومى یا نه‌ته‌وه‌یه گه‌ورا بوودن و که‌سگیش نیه‌تویه‌نێد ئێَ مافه له که‌سێ بسینێ.
ئه‌گه‌ر که‌مێ هویرده‌و بویمنه‌و ئێ سه‌ده(قه‌رنه) 21 ناوێ نانه قه‌رن دیموکراسى و دیالۆگ شارستانى(تمدن) ناو به‌ین قه‌ومه‌یل کوێنه که ئمڕوو هه‌ر کامیان نه‌ته‌وه‌ێگن و خاوه‌ن کولتوور و ئاداب خاس خوه‌یانن ، له باوه‌تو سه‌ر چه‌س ئێَ ناوه؟ ئه‌گه‌ر شارستانى یه‌کێ بویاتا وه نه‌ته‌وه‌ێ جوورواجوور نه‌ویاتا هه‌وه‌جه وه دیالۆگ نه‌وى له سه‌ر ئه‌ێ بنه یا ئه‌ساسه له نه‌ته‌وه‌یه‌یل یه‌کگرتگ (امم متحده) ریکخریاگ(سازمانORGAN) وه ناوUNSIF له سه‌ر ئێ نه‌ته‌وه‌یل جیاجیا و کولتوور وان باس کریا. وه‌ل ئه‌و باسه‌یله ئیهتمام دریا وه زاراوه‌گان، قه‌رار گرتن جوى بنه‌ما یا پره‌نسیپ له ته‌ئسیر زووانه‌یل دیپلۆماسى وه زووان ڕه‌سمى کاروه‌ده‌سه‌یل حاکم ک حکوومه‌ت ها ده‌سیان و زووان ڕه‌سمى نویسانو ختابه‌ت ده‌وڵه‌ته که‌م بکه‌نه‌و، نوا لێیان بگرن تا زووانه‌یل و زاراوه‌یل تره‌ک نه‌خه‌نه ژێر له ناو بردن و تاوانن.
ئه‌را وه زووانه‌یل و زاراوه‌یل خوه‌مانى (ئه‌ه‌لى) له خه‌ته‌ر ئاسیمیلاسیۆن(ئستحاله) نجاێ په‌یاى به‌که‌ن و پۆسمۆ کلتوور(ڕه‌نگاڕه‌نگى فه‌رهه‌نگى) له ناو نه‌چووت. هه ئه‌و جووره ک گێشتمان زانیم زووان دیپلۆماسى ک ئمڕوو له ته‌واو دونیا وه کار تیه‌ید ئینگلیزییه بتوایم و نه‌توایم ته‌ئسیر خسێه‌سه سه‌ر ته‌واو زووانه‌یل تره‌ک و زووانه‌یل تره‌کیش زووانه‌یل و زاراوه‌یل(خوه‌مانى)خه‌نه ژێر فشار(زه‌خت) له ناو چێین. ئه‌را ئه‌وه ک ڕه‌نگاڕه‌نگى فه‌رهه‌نگى بمێنیتو ده‌وڵه‌مه‌ندیان بکه‌ن، باس زانین (علمى) فه‌ره‌ى له سه‌رێ کریا ک له ئه‌نجام ئه‌و باسه‌یله رَه‌سینه ئێ باوه‌ڕ یا قه‌ناعه‌ته ک پیشکه‌فتن یا (ته‌ته‌ور) ته‌کنۆلۆژى کارێ کردگه دى زووان و فه‌رهه‌نگ تره‌ک نه‌تویه‌نیت په‌یابووت وه وجوود نیه‌تیه‌د وه ئه‌رک (وه‌زیفه) سه‌ر شان ئینسانى زانسیا ک ئه‌ێَ زووانو زاراوه‌یله ک هه‌ن بکریه‌ده‌و خاوه‌نو خاستر هێوه‌تیان بکریه‌ید.
ئیسه ئه‌گه‌ر وه‌ى باسه‌یله له سه‌ریان هویرد بیۆمه‌نو ئه‌و وه‌خته خاستره‌ک زه‌نگ خه‌ته‌ره‌گه فامیم. ئینگه ئه‌رک سه‌رشان گێشتمانه ئیهتمام به‌یمه زووان کوردى وه نه‌یلیمن زاراوه‌ێ عه‌زیز و شیرین فه‌یلى له ناو بچووت. باێه خاس بزانیم وه‌ختێ زووان له ناو بچووت ئتۆماتیک فه‌رهه‌نگ و ناسنامه‌ى نه‌ته‌وه‌یى(مللى) سڕیه‌دو وه هس(هویر) مللى نیه‌مینێه‌ت.
بایه هویر له یه بکه‌یمه‌و وه‌ختێ ئویشیم کوردیم باێه‌س وه چێشتێ نیشان به‌یم ئیمه کوردیم! ئه‌گه‌ر وه زووان کوردى قسیه نه‌که‌یمو جل وبه‌رگ یا جنگ کوردى له وه‌رمان نه‌ودو فه‌رهه‌نگ و ئاداب کوردیاتی وه جێ ناریم که‌سێ چوى بزانێدن ئیمه کوردیم؟ بایه‌سه ڕه‌نگ ئیمه‌یش دیار بووت. ئیمه بایه گام وه‌رو پێش بنه‌یم بایه نواێَ له ئه‌ێ خه‌ته‌ره ک ناوێ ئاسمیلاسیۆنه یا تاواننه له ناو ملله‌ت تره‌ک ک عه‌ره‌ب ناوێانه بگریم. بایه ته‌واو ئه‌ێَ نرخ یا ئه‌رزشه‌یله ک وه درێژى تاریخ ئنسانیه‌ت ڕه‌سیه‌سه ده‌س ئیمه بکه‌یمانه‌و خاوه‌ن و نه‌یلیمن له به‌ێن بچن.