له‌ی سه‌رده‌م ئمڕووه ک فه‌لسه‌فه به‌ش به‌شه‌و بویه و تاریف و مانا جیا وه جیا ئه‌رای دروس بویه، ک هه له فه‌لسه‌فه سیاسی بگره تا فلسه‌فه‌ی قانوون و ئه‌دبیات و ... گێشتیان ئه‌را یه دروس بوینه ک دیالۆگێ ئه‌را خاس ژیان کردن بارنه دی، ئینگه تویه‌نسنه یا نه، ئه‌وه باس تره‌که. م له‌یره له‌سه‌ر فه‌لسه‌فه ژیان ئایه‌م له سه‌ره‌تای وه دی هاتن که‌م و فه‌لسه‌فه‌ی وه ناو ژیان مه‌بسمه.
وه‌ل دراتن خوه‌ربان یه‌کم ژیان ئایه‌م له سه‌ر زه‌وى، وه مهمهر وه‌گ سه‌رى جیاواز وه‌ل گیانداره‌یل تره‌ک داشت. به‌نى ئایه‌م نه‌تویه‌نس چوین گیانه‌وه‌ریل تره‌ک ژیان بکه‌ید و داشتن هویر و ئه‌قڵ بویه هه‌و وه‌گ ئایه‌م له سه‌ر زه‌وى وه‌ره‌و هه‌رده‌ى له ژیان بچوود ک شه‌و رِووژوى وه‌ل مه‌لوه‌ره‌یل روى زه‌ویا، وه‌ختێگ یه فامس و زانس جیاوازی وه‌ل ئه‌وانه‌یا یه‌سه ک هویره و که‌ید، هات ئه‌را خوه‌ی ناوه‌ینێ دانا و وه‌ره‌و جێ هات ک ته‌مامى ژیانى هێڵى له وه‌ر گرت ک توینیم وه پێ بویشیم(فه‌لسه‌فه‌ی ژیان). ئه‌ى فه‌لسفه‌ى ژیانه هه له وه دونیا هاتن و پا ئه‌و بان زه‌وى نان ها وه‌ل ئایه‌ما. ئمڕوو فره پێچ و خول دانه سه بوین ئه‌ى ژیانه، وه‌ل دروس بوین ده‌نگ و پێشت وه‌یشه ورده ورده نویسان و وه‌تن شعر و دروس بوین میتۆلۆژى ک ئه‌را هه‌ر کامیان مه‌مه‌رى هه له خاس بگره تا گه‌ن ئه‌راى نریایه ک له لاى، یا فره پێرووز و موبارک بوینه‌سه‌و یا له لێیان ترسیاس و وه گه‌ن نووڕسیه‌سه پێیان. ئه‌را نموونه ئایه‌م وه‌ختى ئه‌را یه‌کم جار ئاگر دوینێد، فره ئه‌ڵاجه‌وى تیه‌ید و ئه‌راى تابۆى دروس که‌ید و له ترس ده‌س که‌ید په‌رسینى، وه‌لى وه گوزه‌یشت زه‌مان وه‌ختى دوینێد تویه‌نێد، له ئاگر ئه‌را بڕشانن گووشت و خواردنه‌یلى وه کارێ بارید و له لیشێ ئه‌را رووشن بوین و گه‌رمه‌و بوین سوود بووه‌ید، موقه‌ده‌سه‌و بوود و ده‌س که‌ێده په‌رسینێ!. ئه‌ی جووره وه ده‌س خسنێگ ڕی ئه‌را یه واز کرد ک بنیایه‌م، وه ته‌جروبه کردنیان، که‌م که‌م و ده‌م ده‌م یای بگرێ چوین بخه‌یدان خزمه‌ت خوه‌ی و له لیان سوود وه بگرێد. ئایه‌میزادێگ له ناو ئشکه‌فت ژیان خوه‌ی ده‌س وه پێ کرد و گووشت خامی خوارد، ره‌سی وه‌و جێیه‌گ وه‌ل په‌یدا کردن ئاگرا و دروس کردن ئه‌سپاو ئه‌را خوه‌ی، چه‌ن ده‌وره ژیان دروس بکه‌ید و ڕووژ وه ڕووژیش ژیانێ له گه‌شه کردن بوی. ئمجا وه‌ل ئه‌ی وه‌ره‌و نوا هاتن ئایه‌م و هاڵی بوین و جوواو داین له لای خوه‌ی ئه‌را ئه‌و بوینه‌یله و چوین وه کار هاوردنیان، تویه‌نیم بویشیم خوه‌شی ئه‌را ئایه‌مه‌یل ئه‌ی وه‌خته دروس کرد و خوه‌شیان هات له‌یه‌گ بڕیگ له بوینه‌یله له ناو سروشت، بووده ئه‌سپاو خوه‌شگوزرانی و راهه‌تی ئایه‌م. دویای یه‌گ ئه‌ی هه‌مگه بوینه‌یله خسه ده‌س خوه‌ی و له سه‌ریان هویره‌و کرد، ئه‌را هه‌رکامیان فه‌لسه‌فه‌ی دانا. یه‌کم فه‌لسه‌فه ئایه‌م فه‌لسه‌فه زووان و نویسانه و چوین په‌یوه‌ندی کردن وه‌ل گرووپه‌یل تره‌کا ئایه‌م بوی. دویای یه‌یشه چوین په‌یوه‌ندی گرتن وه‌ل سروشتا و ته‌مامی مه‌لوه‌ره‌یل سه‌رزه‌وی و چوین وه خزمه‌ت گرتنیان ئه‌را ئاسووده‌یی خوه‌ی دانا. وه‌ختێگ ئایه‌م نیشت و هویره‌و کرد، هه‌ر جوور فه‌لسه‌فه ئه‌را خوه‌ی دروس کرد و دویا یه‌گ ره‌سییه ئه‌ی قۆناغه‌گ ئه‌را خوه‌ی ده‌وڵه‌تێگ دروس بکه‌ید و له ژێر سایه‌ی ئه‌ی جووره ده‌سڵاتێگ ئه‌را خوه‌ی سه‌قام بگرێد و ئارامه‌و بوودن، ئه‌را ئه‌ی ئامه‌و بوینه‌و سه‌قامگیرییه فه‌لسه‌فه‌ی وه ناو فه‌لسه‌فه ده‌وڵه‌ت ناونا له سه‌رێ. ئمجا گه‌ی ره‌سیه دروس کردن چه‌ن په‌ل تره‌ک له فه‌لسفه و به‌شه‌یل تره‌کیش وه پێ زیاییه‌و کرد و له‌ی په‌له‌ودانه‌یشه وه سه‌دان مه‌کته‌ب دروس کرد. وه‌ختێگ ره‌سییه ئه‌ی جێیه ک دی تویه‌نس باس بکه‌ید و ئه‌را وه‌ریه‌و بردن خوه‌ی و جه‌مگای ک له ناوێ ژیان که‌ید، چه بکه‌ید و چوین وه‌ریه‌و بوه‌یده‌ی؟ ئمجا فه‌لسه‌فه وه ناو سیاسه‌ت ئه‌رای دروس کرد. ئه‌را وه‌یه‌ک ژیان کردن ئایه‌مه‌یل و نوا گرتن له تاوانیش فه‌لسه‌فه‌ی سزادان و مختدانیان وه ناو قانوون سزا دروس کرد. وه ئمڕوو ئه‌گه‌ر له‌و سه‌رده‌مگ ئایه‌م ده‌س وه ژیان کردیه تا ئینگه چه‌وه‌ێگ بخه‌یمه پێا، دوینیمن ئه‌ی ئایه‌م دوقوله چه کردیه و وه‌ی فه‌لسه‌فه‌گ ئه‌را خوه‌ی له ژیانێگ تواسیه بکه‌ید چ خوه‌شییه‌یلێ ئه‌را خوه‌ی دروس کردیه، هه‌ر چه‌ن ئه‌ی خوه‌شییه‌یله له قازانج خوه‌ی بویه، وه‌لی له لایه‌ن تره‌که‌و زه‌ردیش وه سروشت و گیانداره‌یل تره‌کیش ره‌سانیه و بازێگ جاریش هێمانیش دوینیمن ئه‌ی په‌ل و شاخه‌یل دروس بویه له فه‌لسه‌فه ک ته‌مامی ئه‌را ژیان ئایه‌مه، چوین له ڕی خوه‌ی ده‌ر چوود و چه‌نێگ ئایه‌میش کردیه‌سه قوربانی خوه‌ی....!؟.